Prof Dr İrfan Kaya Ülger Avrupa Birliği’nin Avrupa Siyasi Topluluğu ile esnek bütünleşme modelini tercih bahçelievler escort etmesine yönelik bir değerlendirmeyi AA Tahlil için kaleme aldı
***
Yaklaşık 20 yıldır duraklama ve buhran yaşayan Avrupa Birliği’nin AB geleceğinde esnek bütünleşme modeli bariz hale geldi AB ortalarında Türkiye’nin de bahçeşehir escort bulunduğu 17 ülkeyi Çekya’da yapılacak AB Tepesi sırasında önderler düzeyinde Avrupa Siyasi Topluluğu toplantısına davet etme hazırlıklarına başladı Avrupa Siyasi Topluluğu toplantısının 6 7 Ekim 2022’de Prag’da toplanacak AB Başkanlar bakırköy escort Doruğu öncesinde yapılması planlanıyor
TÜRKİYE BAŞKAN SERVİYESİNDE DAVET EDİLİYOR
Toplantıya AB üyesi devletlerin yanı sıra Avrupa kıtasında bulunup da üye olmayan devletlerin önderleri de katılacak Buna nazaran toplantıya Türkiye Sırbistan başakşehir escort Karadağ Arnavutluk Kuzey Makedonya Kosova ve Bosna Hersek’in yanı sıra Norveç Liechtenstein İsviçre İngiltere İzlanda Ukrayna Gürcistan Moldova Ermenistan ve Azerbaycan önder düzeyinde davet edilecek
Tüm bunlar ne manaya geliyor beşiktaş escort Avrupa Siyasi Topluluğu ismi altında üye olmayan devletlerle AB ülkelerinin bir ortaya getirilmesini neyin habercisi olarak kıymetlendirmek gerekiyor AB’nin geleceğine ait senaryolar ve bunların içerisinde Geniş Avrupa yahut Avrupa Siyasi Topluluğu ismini alan modelin kapsamı ve ehemmiyeti nedir
Tüm bu gelişmelerin sonucu olarak AB temel tercihini tepe kararı ile netleştirdi Fransa devir başkanlığı sonunda toplanan AB Brüksel Doruğu’nun sonuç bildirgesinde hayati ehemmiyet taşıyan Geniş Avrupa kavramı gündeme geldi Avrupa Uluslar Topluluğu yahut Avrupa Siyasi Topluluğu olarak da isimlendirilebilecek kelam konusu kavram Avrupa bütünleşmesi için yeni bir bakış açısı öngörüyor
Avrupa Siyasi Topluluğu bir Fransız projesi
Avrupa Siyasi Topluluğu ismiyle bir örgüt kurulması birinci kere 1950’li yılların başlarında gündeme geldi Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunun AKÇT akabinde kurucu 6 ülke ortasında dış siyasette ve savunma alanlarında da kolektif hareket edilmesi için evvel Avrupa Siyasi Topluluğu akabinde da Avrupa Savunma Topluluğu projeleri ortaya atıldı Bu iki örgüt AKÇT ile başlayan entegrasyonu bir adım daha ileri taşımayı hedefliyordu Fakat siyasi topluluğun kurulmasına ait mutabakat Fransa Ulusal Meclisi tarafından 1954 yılında onaylanmadığı için kelam konusu teşebbüsler akamete uğradı Ortadan 70 yıla yakın müddet geçtikten sonra Haziran 2022’de Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron AB Başkanlar Doruğu toplantısında evvelkinden farklı formatta Avrupa Siyasi Topluluğu projesini ortaya attı ve bu teklif genel kabul gördü
Fransız önerisi olan Avrupa Siyasi Topluluğu üye olmayan Avrupa ülkeleri ile AB ortasında siyasi ve ekonomik alakaların canlandırılmasını öngörüyor Buna nazaran üye olmayanların vakit içerisinde kriterleri yerine getirerek AB’ye iştirakleri kelam konusu olabilecek Bir öteki tabirle Macron’un ortaya attığı Avrupa Siyasi Topluluğu projesi aslında AB gelecek senaryolarından esnek bütünleşme yahut iç içe geçen halkalar modelinin kabul gördüğü manasına geliyor
Ukrayna Moldovya ve Gürcistan AB’ye iştirak için müracaat yaptılar AB tarafından bu ülkelerin hiçbirine olumsuz yanıt verilmedi Anılan ülkelerle AB ortasındaki yakın iş birliğine vurgu yapılması coğrafya ve Kopenhag Kriterleri’nin günün şartlarına uyarlanma uğraşı olarak bedellendiriliyor
AB’nin geleceğine ait senaryolar
Teorik olarak Avrupa bütünleşme senaryolarının yelpazesi epey geniş Bir uçta Avrupa Birleşik Devletleri öteki tarafta devletlerin iş birliği yapabilecekleri alanları özgür iradeleri ile belirledikleri Seçmeli Avrupa modeli yer alıyor Üçüncü senaryo Çok Vitesli Avrupa ismini taşıyor Tek tip bütünleşmeyi öngören bu modelde üye devletlerin hepsinin tıpkı vakit dilimi içerisinde ortak bütünleşme düzeyine ulaşması mecburî görülmüyor Ekonomik ve toplumsal göstergeler dikkate alınarak kimi devletlerin daha sonraki bir tarihte ortak bütünleşme etabına ulaşmaları hedefleniyor Günümüzde üye devletlerin kriterleri yerine getirme kaydıyla Schengen sistemine katılmaları ve ayrıyeten nakdî birlik için öngörülen Maastricht Kriterleri uygulaması bu model hakkında bir fikir verebilir
Değişken Geometrili Avrupa modelinde ise üye devletlerin farklı yükümlülükleri temelinde tek tip yeknesak bütünleşmeden sapma kelam bahsidir AB içerisinde askeri iş birliğine taraftar olanlar ve karşı olanlar NATO’ya üye olan AB ülkeleri ve üye olmayanlar savunma ve güvenlik hususlarında farklı yükümlülüklere tabiler Misal halde en ileri iktisadi entegrasyon içerisinde yer alanlarla ortak pazar basamağında bulunanların yükümlülükleri de farklılaşmaktadır Kurucu ülkeler sonradan bütünleşme hareketine katılanlar AB bütçesine daha fazla katkı sağlayan ve bütçe harcamalarından daha az hisse alan net verici ülkelerle tam zıddı özellikler taşıyan net alıcılar Batı Avrupa Ülkeleri ile Doğu Avrupa ülkeleri üzere ayrımlar üye devletlerin yükümlülüklerin farklılaşmasının örnekleridir Tüm bu kategorilerde üye devletlerin Avrupa bütünleşmesi yükümlülükleri geometrisi farklılaşmaktadır
Üçüncü senaryo Çok Vitesli Avrupa ismini taşıyor Tek tip bütünleşmeyi öngören bu modelde üye devletlerin hepsinin tıpkı vakit dilimi içerisinde ortak bütünleşme düzeyine ulaşması zarurî görülmüyor Ekonomik ve toplumsal göstergeler dikkate alınarak kimi devletlerin daha sonraki bir tarihte ortak bütünleşme etabına ulaşmaları hedefleniyor
Esnek bütünleşme modelinde ise AB ülkeleri merkez ve etraf olarak iki ana kümeye ayrılıyor Etraftaki ülkeler kendileri için belirlenen yükümlülükleri yerine getirdikleri takdirde Merkez Ülkeler kümesine hard core geçebiliyorlar Keza merkezdeki devletlerin de yükümlülüklerini aksatmaları halinde etrafa savrulmaları kelam konusu olabiliyor Son entegrasyon senaryosu ise İç İçe Geçen Halkalar ismini taşıyor Bu modelde en ileri düzeyde iktisadi siyasi bütünleşme sağlayan ülkeler merkezde yer alıyor İkinci halkada mali birlik kümesi üçüncüsünde ortak pazar bulunuyor En dış halkada ise AB ile gümrük birliği içerisinde yahut daha az düzeyde iş birliğine giden ülkeler bulunuyor EFTA Avrupa Hür Ticaret Birliği ülkeleri ile kurulan Avrupa Ekonomik Alanı Türkiye ile kurulan gümrük birliği ayrıyeten paydaşlık bağlantıları ve komşuluk siyaseti bağları bu kümeye giriyor Esasen bu model esnek bütünleşmenin katmanlara ayrılmış halini söz ediyor
Üye olmayanların vakit içerisinde kriterleri yerine getirerek AB’ye iştirakleri kelam konusu olabilecek Bir diğer tabirle Macron’un ortaya attığı Avrupa Siyasi Topluluğu projesi aslında AB gelecek senaryolarından esnek bütünleşme yahut iç içe geçen halkalar modelinin kabul gördüğü manasına geliyor
AB’nin tercihi esnek bütünleşme
Avrupa’nın geleceği konusunda 2017 yılında Komite tarafından hazırlanan raporda beş senaryo gündeme gelmişti 1 Söz konusu senaryoları sadeleştirerek üç ana başlık altında toplamak mümkün Bunlardan birincisi mevcut statükonun devam etmesi ikincisi geriye gidiş yani ortak pazar yahut gümrük birliği kademesine dönme ve sonuncusu da daha ileri seviyede bütünleşme olarak sıralanabilir AB’nin geleceği konusunda bir öteki gelişme Kurul Bakanlar Kurulu ve Avrupa Parlamentosu’nun ortak kararıyla 9 Mayıs 2021’de Avrupa’nın Geleceği Konferansı’nın başlatılmasıdır Faaliyetlerini bir yıl içinde tamamlayan Konferansın en son raporunda teklifler geniş bir çerçeve içerisinde sıralanıyor Bağlayıcılığı bulunmayan raporda bir yandan Avrupa bütünleşmesinde demokratik açığın giderilmesi ve yine yapılanma talep edilirken öte yandan etraf güç ve global ısınmaya dikkat çekilmiş üye ülkelerde sıhhat konusunda ortak standart sağlanması istenmiştir Bununla birlikte konferansın kesin raporu Lizbon Antlaşması’nın yerini alacak bağlayıcı bir metin değil Bir bütün olarak bakıldığında Avrupa’nın Geleceği Konferansı’nda ortaya atılan teklifler Avrupa kamuoyunun görüşlerini yansıtıyor 2
Öte yandan 24 Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı da AB bakımından yine yapılanma ve gelecekteki bütünleşmenin yol haritasının belirlenmesinde tesirli oldu AB’nin askeri ve güvenlik boyutlarının güçlendirilmesi konusunda üye ülkeler ortasında genel bir konsensüs ortaya çıktı Ayrıyeten yeni genişleme iş birliği seçenekleri temelinde gelecek senaryosu netleşti Ukrayna Moldovya ve Gürcistan AB’ye iştirak için müracaat yaptılar AB tarafından bu ülkelerin hiçbirine olumsuz karşılık verilmedi Anılan ülkelerle AB ortasındaki yakın iş birliğine vurgu yapılması coğrafya ve Kopenhag Kriterleri’nin günün şartlarına uyarlanma gayreti olarak bedellendiriliyor Bu ortada Batı Balkanlarda Kuzey Makedonya ve Arnavutluk ile tam üyelik müzakereleri de başlatıldı
Tüm bu gelişmelerin sonucu olarak AB temel tercihini tepe kararı ile netleştirdi Fransa devir başkanlığı sonunda toplanan AB Brüksel Tepesi’nin sonuç bildirgesinde hayati ehemmiyet taşıyan Geniş Avrupa kavramı gündeme geldi Avrupa Uluslar Topluluğu yahut Avrupa Siyasi Topluluğu olarak da isimlendirilebilecek kelam konusu kavram Avrupa bütünleşmesi için yeni bir bakış açısı öngörüyor Buna nazaran Avrupa Siyasi Topluluğu kavramı Coğrafik Avrupa devletlerinin tamamını içeriyor ve AB’nin geleceğine ait bir perspektif ortaya koyuyor Kavram üye devletlerin dışında kalan aday devletleri paydaşlık yahut gümrük birliği ilgisi içerisinde bulunulan devletleri de Avrupa Uluslar Topluluğu’nun bir kesimi olarak kabul ediyor Bu kavram temelinde AB’nin geleceğinin şekilleneceği düşünüldüğünde ortaya çıkan sonuç şudur AB bütünleşmesinde İç İçe Geçen Halkalar senaryosunu ihtiva eden esnek bütünleşme modeli tercih edilmiştir Böylelikle bir yandan üye devletler kendi ortalarında bütünleşme düzeylerine nazaran hiyerarşik açıdan sıralanırken öte yandan üye olmayanlar periferide yani en dış halkada tutulmaktadır Böylelikle Avrupa Ekonomik Alanı gümrük birliği genişletilmiş ortak üyelik ayrıcalıklı iştirak statüsündeki ülkeler de Avrupa Uluslar Topluluğu içerisinde yer almış bir diğer sözle bütünleşmeden dışlanmamış olacaklardır