Merve YİĞİTCAN
Türkiye’nin en büyük ticari partneri Avrupa’da güç krizi nedeniyle kapanan fabrikalar, Türkiye için ihracatta ‘geçici’ bir fırsat kapısını ortalarken, endüstriciler kış aylarında güç maliyetlerinin çok artması halinde bu fırsatın ıskalanmasından telaş ediyor. Bu kapsamda arz güvenliğinin sağlanmasının yanı sıra güç maliyetlerindeki artışın minimum seviyede tutulmasının kritik olduğuna dikkat çeken dal temsilcileri, Avrupa ülkelerinden Türkiye’ye yönelmeye başlayan talebin kalıcı olması için uzun vadeli öngörülebilir bir perspektife muhtaçlık duyulduğuna işaret ediyor.
Almanya, İspanya, İngiltere, Fransa ve Hollanda üzere ülkelerden arka arda gelen kapanan fabrika haberleri Türkiye’deki endüstriciler tarafından yakından takip ediliyor. Bilhassa demir-çelik, cam, seramik, çimento ve kimya üzere güç ağır dallarda faaliyet gösteren fabrikalarda kapanan üretim bantları Türkiye’de kelam konusu kesimlerde yer alan firmalarda hareketliliğe neden oldu. Avrupa’daki güç krizinin birinci tesiri Türkiye’de sipariş artışlarında görülürken, endüstriciler içeride de güç maliyetlerinin artmaya devam etmesi halinde bu fırsatı kaçırmaktan kaygı ediyor.
Çenesiz: “Risk ya da fırsat demek zor”
Doğalgaz kullanımı ağır dallardan biri de seramik sanayi. Türkiye Seramik Federasyonu (SERFED) Lideri Fazilet Çenesiz, doğalgaz ıstırabı sebebiyle Avrupa’da seramik üretiminin durmasının Türkiye için ihracatta avantaj sağlayabileceğini söyledi. Buna rağmen, doğalgazın bulunamaması yahut çok yüksek fiyatlı olmasının Avrupa’daki resesyonu tetikleyeceğine işaret eden Çenesiz, “Bu durum ise bizi negatif etkileyecektir. Bir fırsat mı yoksa bir risk mi, burada tanımlaması kolay olmayan bir durum kelam konusu” diye konuştu. Kış aylarında doğalgaz fiyatlarında artış yaşanmasının Türkiye’de bölüm için büyük bir risk olduğunun altını çizen Çenesiz, “Resesyon beklentisi ile huzursuz olan AB’den siparişler azalmaya başladı. Maliyet artışları yüzünden mecbur kalacağımız fiyat artışları, bu türlü bir ortamda pazar kaybettirecektir” tabirlerini kullandı.
Çelikçiler benzeri senaryonun yaşanmasından endişeli
Avrupa’da çeşitli ülkelerde kapanan demir çelik fabrikalarının sayısı da her geçen gün artıyor. Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD) Genel Sekreteri Veysel Yayan, bu durumun olağan koşullarda Türkiye için de bir fırsat olabileceğini, fakat Türkiye’deki çelik üreticilerinin de tıpkı durumda olduğunu lisana getirdi. Doğalgaza ve elektriğe yapılan artırımların güç maliyetlerini artırdığını, bunun yanında bölümün devlet yardımlarıyla desteklendiği Çin, Hindistan ve Rusya’dan çok fazla kütük geldiğini, bu durumun da rekabetçiliği engellediğini lisana getirdi. Yayan, “Şu anda AB’nin üretemediğini biz üretelim, diyemiyoruz. Türkiye’de bölümün üretimi ağustosta yüzde 21 düşmüş vaziyette, ihracatı da temmuzda yüzde 60 düşmüş durumda. Bu sayılar inanılmaz makûs. Şu an bir fırsat olsa bile bu fırsatı kolay kolay değerlendirebileceğimizi sanmıyoruz. Türk çelik bölümü mümkün olduğu kadar öbür ülkelere karşı ayakta durabilme çabası veriyor” diye konuştu.
Plastikte İspanya ve İngiltere siparişi artırdı
Avrupa’da plastik bölümünde de üretim bantlarını durduran ya da büsbütün kapanan fabrikalar olduğunu aktaran TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclis Lideri Yavuz Eroğlu, bu fabrikaların müşterisi olan firmaların çok sıkıntı durumda kaldığını lisana getirdi. Güç krizi karşısında Avrupa’da firmaların üretim bantlarını eksiksiz kapattığını ya da daha az güç harcayan eserlere yöneldiğini kaydeden Eroğlu, “Bir üretim tesisinde en fazla güç bir eserden başkasına geçerken harcanır. Firmaların evvelce 100 farklı model eseri varsa, artık en az güç harcayan 10 esere geçiyor bu firmalar. Bu nedenle Türkiye üzere esnek üretim yapabilen, modelden modele geçebilen ve kendi içinde bu manada onlara görece güç sorunu az olan ülkelere daha çok iş kayacak. Güç kriziyle Avrupalı firmaların üretim esneklikleri kayboldu. Türkiye’deki firmalar ise bu güç fiyatlarına karşın hala esnekliğini koruyor” diye konuştu. Bunun yanında Avrupalıların ölçeklerinin çok büyük, Türkiye’nin ise küçük olduğunu hatırlatan Eroğlu, “Biz çok hacimli olmasa da çok çeşitli eser yapabiliyoruz. Ölçeğiniz küçük olduğunda modelden modele geçerken daha az güç harcarsınız. Daha küçük ölçekli ülkelerde model değiştirme maliyeti daha az olur. Ölçek iktisadına ulaşamamak bu durumda görece daha avantajlı” dedi.
Bu krizin Türkiye üzere ülkelere süreksiz bir fırsat sunabileceğini söyleyen Eroğlu, süreksiz olan durumu kalıcı hale getirmek için orta ve yüksek teknolojili eserlere odaklanılması gerektiğini savunurken, firmaların uzun vadeli öngörülebilir bir perspektife gereksinimi olduğuna işaret etti. Eroğlu’nun verdiği bilgiye nazaran, şu anda İngiltere ve İspanya üzere birçok Avrupa ülkesinin plastik eserlerde Türkiye’ye talebi artmış durumda.
Yorgancılar: Camda Türkiye’nin önünde bir fırsat var
Krizin tehdit ettiği kesimlerden biri de cam sanayi… Bölümün deneyimli isimlerinden Yorglass CEO’su Semavi Yorgancılar, Avrupa’da araba, cam ambalaj ve mimari camda külfetlerin kelam konusu olduğunu, olmaya da devam edeceğini lisana getirdi. Eser fi yatlarında yüzde 50 ila yüzde 70 güç kaynaklı artışlar olduğunu belirten Yorgancılar, Türkiye’de gaz fi yatının Avrupa’ya nazaran daha düşük olduğunu, bunun Türkiye’de de cam fi yatlarında artışa neden olabileceğini kaydetti. İşlenmiş ve bitmiş eserde Türkiye’nin önünde bir fırsat olduğunu aktaran Yorgancılar, “Avrupa’da maliyetlerin yükselmesi bizim için ihracat fırsatı olabilir” dedi. Dalda Türkiye’nin rakipleri olan Polonya ve Sırbistan üzere ülkelerin de güç maliyetleriyle başının sıkıntıda olduğunu lisana getiren Yorgancılar, Türkiye’nin bu fırsatı ıskalamaması gerektiğini söyledi. Bu manada endüstricinin önündeki en büyük sorunun enflasyon olduğuna dikkat çeken Yorgancılar, maliyet artışlarının kur artışlarını geçtiğini, endüstricinin maliyet hesabı yapmakta zorlandığını söz etti. Yorgancılar bunun yanı sıra endüstricinin fi nansmana erişim probleminin da bir an evvel çözülmesi gerektiğini kelamlarına ekledi.
Yücelik: Arz güvenliğinin sağlanması önemli
Türk Çimento İdare Heyeti Lideri Fatih Büyüklük, Türkiye’nin güçte dışa bağımlı bir ülke olduğunu hatırlatarak, Avrupa’da yaşanan bir gelişmeden Türkiye’yi başka düşünmenin pek hakikat olmayacağını söyledi. Büyüklük, “Ancak buradaki kıymetli nokta, ülkelerarası ikili bağlar ve bu istikamette izlenecek dış siyaset olacaktır. Bilhassa kesimimiz açısından bakılırsa elektrik ve ithal katı yakıtlar tarafında, Rusya ve İran’la ikili bağlantılarımız ön plana çıkıyor. Bu hem dalın güç arz güvenliğini sağlama hem de güç maliyetlerinin üretimdeki hissesinin düşürülebilmesi açısından epey önemli” dedi. Büyüklük, geçen yılın birebir devrine nazaran Temmuz 2022’de, TL bazında, elektrik fi yatında yaklaşık yüzde 214, ithal kömür fi yatında yaklaşık yüzde 496, petrokok fi yatında yaklaşık yüzde 291, yerli kömür fi yatında ise yaklaşık yüzde 168 artış gerçekleştiğine işaret etti. Dolar kurunun da tıpkı devirde yaklaşık yüzde 102 oranında arttığını aktaran Büyüklük, “Döviz kurlarındaki ve güç ünite maliyelerindeki bu yükseliş, güç maliyetlerinin değişken maliyetler içindeki hissesinin hala yaklaşık yüzde 85’ler seviyesinde seyretmesine neden oluyor. İki bahiste dalımızın lehine gelişirse, ihracatımızın artması üzere kıymetli bir fırsat kapısı olabilir” dedi.