Mehmet KARA
Küresel güç krizi, Türkiye’de gücün yanında pek çok dalı de direkt etkiledi. Güçteki fiyat artışlarından en çok etkilenenlerden biri de çimento kesimi. Bunun nedeni çimento fabrikalarının güç ağır bir üretim yapması. Türkiye çimento Sanayicileri Birliği CEO’su Volkan Bozay, Güç Günlüğü’nden Sabiha Kötek’in sorularını cevapladı:
Çimento-enerji bağını sorsak…
Bir sanayi bölümü üzere görünse de aslında çimento üreticileri birer güç firması üzere çalışıyor. Pandemi sonrası güç kriziyle birlikte gücün toplam maliyetler içindeki hissesi çok süratli arttı. 1.5 sene evvel çimento bölümünde gücün üretim maliyetlerindeki hissesi yüzde 70’lerdeyken şu anda yüzde 80’ler, yüzde 90’lar seviyesinde. Hasebiyle biz neredeyse güç kesimi üzereyiz.
Bu benzerliğin size tesirleri neler?
Enerji bölümü hangi gelişmeden ne kadar etkileniyorsa biz de o kadar etkileniyoruz. Zira üretim için taşı alıyorsunuz, 30 santigratla başlıyor, çeşitli basamaklardan geçirip 1000 dereceye kadar ısıtıyorsunuz, sonra fırında yaklaşık 1450 derecede eritiyorsunuz. Bunun için de 2000 derecelik ısıya gereksiniminiz var. O ortada da büsbütün güç kullanıyorsunuz.
Ana güç kaynağınız ne?
Ana kaynak kömür ve petrokok. Çimento üretimi kalorifik kıymeti çok yüksek kömürlerle yapılabiliyor, taşkömürü ile yapılabiliyor. Linyitle buna ulaşmanız çok sıkıntı. 6 bin-7 bin kalorilik kömürleri kullanıyorsunuz, aşikâr standartlarda. Son devirde bunu bulmak da güç. Son devirde alternatif yakıtları değerlendirmeye çalışıyoruz. Zira maliyetler çok fazla arttı. Ayrıyeten Rusya-Ukrayna krizinden sonra tedarik problemleri da başladı.
Kömür tedariki neden zorlaştı pekala?
Savaş devrine nazaran fiyatlar biraz geriye hakikat geldi lakin şimdiki külfet şu: Evvelden piyasayı takip ediyordunuz, ona nazaran bir fiyat vardı, şu anda fiyatı anlık alıyorsunuz süreci çabucak bitirmeniz gerekiyor. Krizden evvel kömür 80 dolar/ton civarındaydı, savaş devrinde 420 dolar/ tona kadar çıktı, artık 300 dolar/ton civarında gidiyor. Ancak bazen o denli oluyor ki, 200 dolara da bulabiliyorsunuz. İlişki yaptınız, sonraki gün 300 dolarlar civarında bulabiliyorsunuz. Fiyatlar o kadar çok dalgalı ki…
Bunun sizin üretiminize, satışınıza tesirleri ne?
Diyelim ki siz aşikâr bir fiyattan aldınız, bir mühlet sonra daha düşük fiyattan yakıt tedarik eden rakibiniz varsa rekabet avantajınızı kaybediyorsunuz. Kesimdeki dinamikler ona nazaran değişiyor. Hatta son periyotta ihracat fiyatlarını da olumsuz etkiliyor. Maliyet hesabı yapmak zorlaşıyor. Şu anda en büyük kasvet bu.
Yaşananlar sizin maliyetinizi ne kadar artırdı?
Enerji maliyetlerimiz geçen yılın birebir periyoduna nazaran ithal kömür yaklaşık altı kat artmış durumda. İthal kömürde yüzde 600 fiyat farkı var. Bu çok büyük bir fark. Petrokok alternatif bir tahlil, onu kullanan fabrikalar da var ancak her tesis kullanamıyor. Onda da maliyetler yaklaşık üç kat artmış durumda. Alternatif yakıtlarda da çok artış oldu, yerli linyitte de fiyatlar yaklaşık iki kat artmış durumda. Elektrikte de o denli.
Maliyeti kurtarmayan üretimi durduruyor öyleyse…
Üretimi durdurmayı kesim çok tercih etmiyor. Bir formda bir formül bulundu lakin işin berbatı iç piyasada da üretim yavaşladığı için satışlarda düşüş var. Üretim ister istemez yavaşladı. Maliyet yapamama kaygısı var. Bugün yaptınız maliyetin yarın ucuz mu kıymetli mı kalacağını bilemiyorsunuz. Fiyatlardaki dalgalanma nedeniyle öngöremiyorsunuz.
Az evvel alternatif yakıtlar dediniz, nedir onlar?
En kıymetli alternatif atık ısı geri kazanımı. Şu anda yaklaşık 141,5 MW’lık bir yatırım yapılmış durumda. 570 bin konutun günlük tüketimini karşılayacak kadar atık ısıdan geri kazanımımız mevcut. Yaklaşık 16 fabrikada 25 hatta bu sağlanıyor. Aslında toplam 320 MW’lık bir potansiyel var. Önümüzdeki devirde bu yatırımların artabileceğini düşünüyoruz. Hele cezbedici bir devlet teşviki gelirse bu potansiyelin rahatlıkla değerlendirileceğini düşünüyoruz. Bu bahiste kamuyla görüşmeler sürüyor.
Atık ısı dışında neler var?
Yenilenebilir kaynaklardan, güneş gücünden de yararlanıyoruz. Mevzuatla ilgili birtakım ufak tefek sıkıntılar olsa da pek çok yerde güneş gücü ile üretim yapmaya başladık. Kesimin kullanabileceği 120-150 MW’lık bir güneş potansiyeli var. Şu anda devreye alınan şurası güç 24,5 MW. Fizibilite kademesindeki toplam konseyi güç de 210 MW. Yatırım evresindeki toplam güç ise yaklaşık 79 MW. Bir de atıktan türetilmiş yakıt (ATY) var. Bunların kalorifik bedelleri çok yüksek.
Hangileri onlar?
Ömrünü tamamlamış lastiklerde 7000 kaloriye kadar çıkabiliyorsunuz. Lakin oradaki düşünce ayrıştırmanın güzel yapılıp yapılmadığı. Olağanda düşük karbonlu çimento üretimi için yurtdışında, bilhassa emisyonu düşürmek için atık kullanılıyor. AB’de de bu türlü. AB’yi baz aldığımızda ülkemizde de atıktan türetilmiş yakıtın yüzde 50 civarında kullanılabileceğini düşünüyoruz. Şu anda bu oran yüzde 8’ler seviyesinde. Yani çok büyük bir potansiyel var.
ATY petrokok ithalatını önleyebilir
Atıktan tüketilmiş yakıtlara da değinen Volkan Bozay, “Biz bir yandan güç, bir yandan sanayi, hatta bir yandan da bertaraf tesisleriyiz” dedi. Bozay “Bize geleni bertaraf ediyoruz. Bunu yaptığımız vakit da cari istikrara yılda yaklaşık 250-300 milyon dolarlık katkı sağlayabiliriz. Atıktan türetilmiş yakıtın vakitle petrokok ithalatının önüne geçeceğini düşünüyoruz” diye konuştu.