Hilal SARI
Avrupa Komisyonu’nun yatırım kolu Avrupa Yatırım Bankası (EIB), finans dalında bir prensip imza atarak, dünyanın blok zincir üzerinde sendikasyonlu birinci “dijital” tahvil ihracını gerçekleştirdi. EIB, Ethereum blok zinciri üzerinde ihraç ettiği tahvillerle 100 milyon Euro fon toplarken, tahviller ihraççılardan bağımsız yatırımcılar tarafından satın alındı. Yapılan süreçte EIB’in Ethereum blok zincirine kayıtlı ihraç ettiği tahvil token’larını yatırımcılar ‘fiat para’ (itibari para) karşılığında satın aldı. İhraççının düzenleyicilerle süreci tamamlaması için de Fransa Merkez Bankası, Euro karşısında 1:1 bedel biçilen dijital para çıkardı. Dünyada bir birinci olma özelliği taşıyan sürecin Ethereum ağında yapılmasıyla Ether coini, dün sabah saatlerinde 2.955 dolarla rekor tazeledi. Ether, yeni rekorunun akabinde TSİ 17:20’de 2.922 dolardan süreç görürken, 1 trilyon doların üzerinde piyasa hacmiyle piyasanın belirleyicisi Bitcoin de 56 bin 881 dolar seviyesinde hareket etti. Birinci tesirlerini global otomotiv bölümünde gördüğümüz, sonrasında Samsung ve Apple üzere elektronikçilere ve hatta beyaz eşya kesimine sıçrayan çip krizi, ABD’nin akabinde Avrupa Birliği’nde de yarı iletken üretiminin ham husus ve ilaç bileşenleri üzere stratejik kesimlerden biri olarak kabul edilmesine yol açtı.
AB, gelecek hafta yayınlaması beklenen sanayi aksiyon planında, Çin ve Tayvan üzere yabancı tedarikçilere bağımlılığını azaltmayı amaçladığı çip dalını de altı stratejik daldan biri olarak açıklayacak. Ham unsur ve ilaç bileşenlerinin de Reuters tarafından görülen taslak evraktaki stratejik kesimler ortasında olduğu belirtiliyor. Yeni sanayi strateji planının taslağında AB’nin ham husus, ilaç ve birliğin çevresel ve dijital gayelerine husus 137 eserde Çin’e bağımlı olduğuna vurgu yapılıyor.
5 Mayıs’ta birliğin dijitalleşme stratejilerinin de başında olan AB Kurulu Kıdemli Lider Yardımcısı Margrethe Vestager ve AB’nin endüstrisinden ve iç pazarından sorumlu Komiseri Thierry Breton kelam konusu yeni sanayi strateji planını duyuracak. Bataryalar, hidrojen, bulut ve edge teknolojileri Komitenin gerekli tedbirleri almadan evvel derinlemesine tahlil yapacağı dallar ortasında. Ortak Avrupa Çıkarları için Değerli Projeler (IPCEI) başlığı altında bir havuzda kaynak toplanacak bu kesimler ortasında son teknolojili çiplerin üretimi de yer alıyor. IPCEI projelerinde AB hükümetleri daha gevşek devlet yardımı kurallarıyla şirketleri fonlayarak dizayndan üretime bölümün büyümesini destekleyebiliyor.
Intel: Asya’yla rekabet için devlet takviyesi lazım
ABD Lideri Joe Biden da 2 trilyon dolarlık altyapı harcamalarından 50 milyar doların çip kesimine ayrılmasını planlıyor. Biden kesim yöneticileriyle de bir ortaya gelerek meseleleri dinlemiş ve sonrasında çip krizini “en kıymetli ve öncelikli sorun” olarak gündemine almıştı.
Biden’ın sektörel toplantı masasında da bulunan ABD’li Intel de hükümetlerin bu husustaki hassasiyetinin farkında ve Avrupa’da kuracağı yeni çip fabrikası için AB’den 8 milyar Euro (9,7 milyar dolar) fiyatında devlet yardımı talep ediyor. ABD ve Avrupa’daki yeni tesislere 20 milyar dolarlık çip yatırımı yapacağını açıklayan şirketin CEO’su Pat Gelsinger, bahse ait Politico’ya yaptığı açıklamada “ABD ve AB hükümetlerinden istediğimiz, Asya’dan fazla buralarda üretim yapmamızın rekabetçi olmalarına dayanak olmaları” diyor. IC Insights raporu da Asyalı devlere yetişmek için batılı ülkelerin beş yıl boyunca her yıl en az 30 milyar dolar harcaması gerektiğini savunuyor.
Çin de boş durmuyor ve 2020 yılında kesime 35 milyar doları aşkın yatırım yaptı. TechNode bilgilerine nazaran bu 2019’a nazaran yüzde 407’lik bir artışa denk geliyor. Dünyanın en büyük çip tüketicisi Çin, 2020’de 143,4 milyar dolarlık çip satın alırken, bunun yalnızca yüzde 5,9’u Çin merkezli şirketler tarafından üretildi. ABD-Çin ticaret savaşının kıymetli bir nedeni de Çin’in 2017’den bu yana dışa bağımlılığını azaltma gayretleri. 2020’de Çin’in Yıldız pazarında 32 çip şirketi halka arz edildi. 2014 yılında Maliye Bakanlığı ve Çin Kalkınma Bankası (CDBC) tarafından kurulan sektörel fon Big Fund’ın yüzde 67’sinin çip üreticilerine gittiği belirtiliyor.
Çipçinin tedarikçileri de ihya oldu
ABD ve Tayvan’da tesisleri bulunan ve dalın en büyük çip üreticilerine ekipman tedarik eden Hollandalı BE Semiconductor (BESI) da büyüme yatırımlarını artıran isimlerden. Artan talep şirketten yapılan açıklamaya nazaran ikinci çeyrek gelirlerini birinci çeyreğe nazaran yüzde 30 ila 40 artıracak. Birinci çeyrek gelirleri de 4. çeyreğe nazaran yüzde 30’un üzerinde yükselen şirket global arz kısıtları nedeniyle bu yükselişin hudutlu bile kaldığını belirtiyor. CEO Richard Blickman siparişlerin epey güçlü büyüdüğünü belirterek “Şu anda stratejik önceliğiniz müşterilere teslimatları yapabilmek için üretimi hızlandırmak” diyor.
Apple’ın 3-4 milyar dolarlık gelirine mal olacak
Mart ile biten ikinci mali çeyreğinde analistlerin beklentilerinin çok üzerinde satış gerçekleştiren ve tüm eser kategorilerinde iki haneli büyüme kaydeden Apple da çip krizinden etkileneceğini duyurdu. CEO Tim Cook, çipteki düşüncelerin M1 çipli iPad Pro ve iMac 2021 modellerini etkileyeceğini söyledi. 2020’de satışlarını yüzde 54 artırarak 89,6 milyar dolara yükselten şirketin CFO’su Luca Maestri çip krizinin Apple’ın üçüncü mali çeyreğinde 3 ila 4 milyar dolar gelirine mâlolacağını belirtiyor. Şirket bu güçlü sonuçların akabinde mevcut pay geri alım programını 90 milyar dolar daha artırma kararı almıştı.
Üreticilerin talebe yetişmesi vakit alacak
Uzmanlar çiplerde COVID-19 öncesi de dijitalleşmeyle zati bir sıkışma olduğunu fakat ABD-Çin ticaret savaşları ve COVID-19 pandemisinin durumu daha da kötüleştirdiği değerlendirmelerini yapıyor. Fakat daha da değerlisi, Tayvan’dan Güney Kore’ye, Çin’den AB ve ABD’ye açıklanan milyarlarca dolar çip yatırımının süratle artmaya devam eden çip talebine yetişmesinin vakit alması bekleniyor. Dalın en büyük yatırım duyurusu Tayvanlı dev TSMC’den gelmişti, üç yılda 100 milyar dolar. TSMC’den birkaç gün evvel de Intel 20 milyar dolarlık çip yatırımı duyurmuştu. Intel’in fabrikaları yalnızca Intel çiplerini değil, müşteri talebine nazaran de çip üreten tesisler olacak.
Otomotive tesiri 2. çeyrekte daha da büyük olacak
Netleşmeye başlayan bir gelişme de geçtiğimiz günlerde Volkswagen yetkililerinin de söylediği üzere, otomotivde çip krizi 2. çeyrekte daha da kötüleşiyor. Geçtiğimiz hafta bir gün içinde Honda, BMW, Ford ve Jaguar Land Rover’dan çip nedeniyle bant durduracakları açıklamaları geldi. Honda Japonya’daki üç fabrikasını 6 günlüğüne durduracağını, BMW, Almanya ve İngiltere’de vardiyaları düşüreceğini ve İngiltere’de üç gün bant durduracağını, Ford ise çip tedarik badiresinin planlanan 2. çeyrek üretiminde yüzde 50’lik kayba yol açacağını ve bu yılki gelir beklentilerinin olumsuz etkileneceğini söyledi. Ford’a nazaran külfet 2022’ye de sarkacak. Oxford’daki Küçük fabrikasında üç gün bant durduran BMW’nin sözcüsü ise “Durumu günlük olarak izliyor ve hasarı minimize etmeye çalışıyoruz” diyor.