Coğrafi işaret, tüketiciler için eserin kaynağını, karakteristik özelliklerini ve coğrafik alan ortasındaki ilişkiyi gösteren ve garanti altına alan kalite dokümanı olarak biliniyor. Coğrafik işaret tescili ile kalitesi, klasikliği, yöreden elde edilen hammaddesi ile lokal niteliklere bağlı olarak belirli bir üne kavuşmuş eserlerin korunması sağlanır. Münasebetiyle bu işaret hem bölge beşerinin emeğine hem de tanıtımına paha katar. Ülkemize bakıldığında 2022’nin birinci yarısında tescil edilen eser sayısı 163’e ulaştı. Tıpkı devirde Gaziantep, Diyarbakır ve Konya en çok coğrafik işaret tescilli esere sahip vilayetlerimiz ortasında yer aldı.
Başvurularda 6 ayın şampiyonları
Coğrafi işaret müracaatları, 2022’nin birinci 6 ayında geçen yılın birebir periyoduna oranla yüzde 120 arttı. Dayanak Patent’in TÜRKPATENT’in 2022 yılı birinci 6 ay istatistiklerine nazaran hazırladığı tahlile nazaran, coğrafik işaret müracaatlarında Balıkesir, Hakkari ve Malatya başı çekiyor. Bursa ikinci sırada yer alırken, Konya ve Sakarya üçüncü sırada.
2001 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafik işaret olarak tescil edilen Giresun Tombul Fındığı, geçen yıl Avrupa Birliği nezdinde de kabul edilerek, Avrupa Birliği ülkelerinin tamamında muhafaza altına alındı. Böylelikle AB’de tescilli coğrafik işaretlerimiz; Antep Baklavası, Aydın İnciri, Aydın Kestanesi, Bayramiç Beyazı, Malatya Kayısısı, Milas Zeytinyağı, Taşköprü Sarımsağı ve Giresun Tombul Fındığı olarak 8’e ulaştı.
İzmir tulumu parmesanla yarışıyor
Silivri ile özdeşleşen Silivri Yoğurdu, Aydın’ın klasik lezzetlerinden Aydın Yuvarlaması, Kastamonu’nun Kestane Balı, Kahramanmaraş’ın Abbas İnciri yüzlerce coğrafik işaretli eserlerimizden birkaçı. Çayeli’nin Koloti Peyniri, Hakkari Yüksekova’nın Çirek Peyniri ve İzmir Tulum Peyniri de Türk Patent ve Marka Kurumunca tescillenerek coğrafik işaret evrakı alan eserler ortasına girdi. Örneğin bugün İtalya, parmesan peynirinden yaklaşık 1.5 milyar Euro gelir sağlıyor.
Kooperatiflere büyük iş düşüyor
Verileri yorumlayan Dayanak Patent İdare Konseyi Lideri Kemal Yamankaradeniz, “dünyada 10 bini aşkın coğrafik işaret alınan eser bulunuyor. Bu pazarın yaklaşık 200 milyar doların üzerinde bir büyüklüğe sahip olduğu varsayım ediliyor. Coğrafik işaretli eserlerin %10’u gelişmekte olan ülkelerde. Avrupa Birliği’nde yalnızca tarım ve besin eserlerine coğrafik işaret veriliyor. AB’deki coğrafik işaret eser pazarının toplamı kestirimi 55 milyar Euro’nun üzerinde. Bilhassa Fransa, İtalya ve İspanya bu alanda önder pozisyonunda. Türkiye’nin şu an için toplam 1177 coğrafik işaret tescilli eseri bulunuyor. Bu bilgiler gösteriyor ki, tarım ve hayvancılık ülkesi olarak bilhassa tarım kooperatiflerimize büyük iş düşüyor. Coğrafik işaretli eserler başkalarına nazaran katma bedeli daha yüksek eserler oldukları için ihracatı da son derece kıymetli.
“TÜKETİCİLER YÜZDE 20-25 DAHA FAZLA PARA ÖDÜYOR LAKİN SAHTECİLERE KARŞI TEDBİR ALINMALI”
Tüketicilerin coğrafik işaretli eserler için yüzde 20-25 oranında daha fazla ödeme yapmayı kabul ettiğine değinen Kemal Yamankaradeniz; “Bu eserlerin daha yüksek fiyatlara satıldığını bilen sahteciler denetim altına alınmalı. Kontrol yapısı oturtulamaz ise coğrafik işareti alınmış eserlerin sahteleri denetim altına alınamaz. Bu nedenle yıllık bazda kontrol yapılarak raporlanması ve Türk Patent ve Marka Kurumu’na sunulması gerekiyor. Yurt içinde tescili yapılan eserlerin milletlerarası tescilinin de yapılması, ülkemizin bu eserlerin ihracatından kâfi hissesi alabilmesi için büyük kıymet taşıyor” dedi.