Yener KARADENİZ
Tüm dünyada salgının tesirlerinin ağır olarak hissedildiği son 6 ayda, ekonomilerinde açılmalara hazırlanan Çin ve Hindistan üzere büyük üreticilerin hammadde toplaması, artan kur ve lojistik maliyetleri, endüstricinin üretim maliyetlerinin katlanmasına yol açtı. Hazır giysiden plastiğe, elektronikten mobilyaya kadar birçok bölümde artan talebe bağlı olarak hammadde kıtlığı yaşanmaya başladı. Çip, sünger, yağlı tohum ve iplik üzere eserlerde bu ıstırap had safhaya ulaştı. Bilhassa aramalı ithalat maliyetinin artan kur tesiri ile çok yükseldiğini lisana getiren dal temsilcileri, bu durumun son esere yüzde 30’u aşan artırım olarak yansıyacağını belirtti.
Hazır giysi ve ayakkabıda hammadde kahrı büyük
Enflasyon sepetinde yüzde 5,87 yükü olan hazır giysi ve ayakkabı hammadde konusunda en fazla düşünce yaşayan bölümlerin başında geliyor. Bölüm, yerli hammaddenin ihraç edilmesinin bu badireyi daha da artırdığını vurgulayarak uzun müddettir ya ihracatın ön müsaadeye bağlanmasını ya da ek gümrük vergisinin süreksiz bir müddet dahi olsa kaldırılmasını talep ediyor.
Ege Ayakkabı Sanayicileri Derneği Lideri Erdal Durmaz, ayakkabı sanayiinde taban materyalleri başta olmak üzere kimyasallarda ve teknik dokumacılık alanında hammadde fiyatlarında değerli oranda artışlar yaşandığını söyledi. Bu eserlerde bilhassa ithal olan materyallerde fiyatların yüzde 30 civarında yükseldiğini lisana getiren Durmaz, “Bunun son eser fiyatlarına da yansıması kaçınılmaz olacak. Yüzde 25-30’a varan fiyat artışı yaşanır” açıklamasında bulundu.
Nisan ve mayıstan itibaren giysi enflasyonu etkilenecek
Hazır giysi bölümünde de hammadde, boya ve personellik maliyetlerinde kıymetli oranda artışlar yaşandı. Ağır talep, hammadde fiyatlarını kısa müddette yüzde 70’i aşan oranlarda artırırken, boyada yüzde 20, işçilikte ise yüzde 22 maliyet artışı yerli üreticiyi son eserde artırım yapmaya itti. Yağmur Dokumacılık İdare Konseyi Lideri Yavuz Kaya yeni dönemde yüzde 30’ları aşan artırım beklediklerini tabir ederek, “Yaz döneminde nisan-mayıstan itibaren yüzde 30 hazır giysi enflasyonu bekleniyor” diye konuştu. Ayakkabı ve giysinin enflasyon sepetinde yüzde 5,87 oranında hissesi olduğu düşünüldüğünde önümüzdeki iki ayda kelam konusu eserlerde yaşanan fiyat artışının enflasyonda değerli oranda artışa yol açacağı lisana getiriliyor.
Mobilyada sünger, cila ve MDF, karaborsaya düştü!
Salgın periyodunda hareketlenen kesimlerden biri de mobilya dalı. Döviz kaynaklı olarak mobilyanın hammaddeleri olan süngerde son bir yılda yüzde 150, cilada yüzde 40 ve MDF’de yüzde 25 artış yaşanırken, dal temsilcileri hammaddede karaborsa oluştuğunu söyledi.
Mobilya Sanayi İşadamları Derneği (MOBSAD) Lideri Nuri Gürcan, üretimin ana hususlarından biri olan süngerde yüzde 150’ye yakın fiyat artışı kelam konusu olduğunu belirterek, “Bunun nedenini yetkililere sorduğumuzda yurtdışında hammadde üreten fabrikaların kapasitelerini yüzde 50 düşürmesinden kaynaklandığını söylüyorlar. Bu da olağan önemli manada dalı etkiliyor. Cam ve metalde de önemli problemlerimiz bulunuyor. Bu eserlere önemli artırımlar geldi. Hammadde tedarikinde yaşanan kriz nedeniyle fiyatlarda yüzde 20-25 oranında artış meydana gelecek” açıklamasını yaptı. Gürcan, hammaddeler ortasında en fazla artırımın süngere gelmesinden ötürü oturma kümeleri, kanepeler ve yatak kümelerinin daha fazla etkileneceğini söyledi.
Elektroniğe gelen artırımın yüzde 10’u kur farkından…
Salgın devrinde elektronik eserlere talebin artması çip arzının da yetersiz kalmasına yol açtı. Otomotiv ile birlikte çipin en fazla kullanıldığı elektronik bölümünde kimi üretici bu nedenle üretimini kısmak zorunda kaldı. Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD) Lideri Yaman Tunaoğlu, girdilerin birden fazla yurtdışından geldiği için dalın dövizdeki artıştan çok fazla etkilendiğini belirtti. Tunaoğlu, “Şimdi bir sefer dövizdeki yüzde 10’luk artış direkt yansıyacak. Bilhassa çiplerde temel denetim algoritmalarında, işlemci tarafında bir sorun var. Burada bazen bulamıyorsunuz, stokçulardan iki katına aldığınız oluyor. Fiyatlara nasıl yansıyacağını kestirmek kolay değil. Bu da önemli artış yaratıyor. Finans masrafları de arttı. Bunları topladığınız vakit elektronik kesimine yaklaşık yüzde 30’luk bir artış yansıyabilir” tabirlerini kullandı.
Besinde artırım yılda üçe yahut dörde bölünerek yapılacak
TOBB Besin Sanayi Meclis Lideri Necdet Buzbaş, 2020 yılının haziran ayından başlayıp 2021 Ocak ayına kadar besinde temel hammaddelerde yüzde 50’ye varan fiyat artışı yaşandığını kaydetti, besin dalının öbür dallardan farklı olarak ertelenemeyen bir gereksinim ve tüketilmesi gereken eserlerden oluştuğunu vurguladı. Girdilerde dışa bağımlı olunduğu için döviz kurundaki her yükselişin fiyatı etkilediğini bildiren Buzbaş, “Ama besin sanayi genelde fiyat geçişlerini tüketiciye teğe bir yansıtmaz. Bunun için fiyat artışlarını yılda üçe yahut dörde böler. Böylelikle azar azar artırım yaparak hem piyasaya yedirirler, hem de ziyanlarını ortadaki puan farkını kompanse ederler. Bunun yanında ihracatçı ülkelerin eserlere getirdikleri kısıtlamalar da fiyatları etkileyen global nedenler ortasında yer alıyor” dedi.
“Ülke iktisadını tehdit eder duruma geldi”
Kurdaki artıştan en fazla etkilenen bölümlerden biri de plastik… Plastiğin kullanıldığı yüzlerce eserde de kur nedeni ile değerli oranda fiyat artışı bekleniyor. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Lideri Yavuz Eroğlu, eser maliyetinde yüzde 60 hisseye sahip olan hammaddede yüzde 150’ye varan oranlarda fiyat artışı yaşadıklarını anlattı. Eroğlu, “Hammaddedeki yüzde 150’lik artışın bitmiş eser maliyetine tesiri yüzde 90 oluyor. Bu artışı müşteriye yansıtmak da, sineye çekmek de çok sürdürülebilir değil. Bir de plastik direkt enflasyon sepetine tesir eden eserlerde kullanılıyor. Türkiye’nin üreten gücü olan sanayiciyi zora sokan yüksek hammadde fiyat artışları, ayrıyeten enflasyonu da körüklüyor. Besin ambalajından plastik ipliklerle dokunan kıyafetlere, paklık gereçleri ambalajından ayakkabıya, içecek şişelerinden mutfak eşyalarına ve daha birçok alanda tüketicilerin hayatına direkt tesir eden plastik eserler, hammaddedeki fiyat artışlarına bağlı olarak zamlandı. En başta üretici firmalarımızı olumsuz etkileyen bu hammadde artışları er ya da geç tüketiciye de yansıyor. Üretim, istihdam ve ihracatı zorlayan hammadde artırımları bilhassa dar gelirli tüketiciyi enflasyon üzerinden vuruyor. Yani sorun yalnızca sektörel sorun olmanın ötesinde ülkemizin iktisadını tümden tehdit eder boyuta geçmiş durumda” diye konuştu.