Merve YİĞİTCAN
Pandemi öncesi 3.5 milyar dolarlık bir iktisat yaratan Türk fuarcılık kesimi, girdiği darboğazdan çıkmak için acil dayanak bekliyor. Geçen yıl fuarların yüzde 80’inin yapılamadığı dalda, 2021 yılı için planlanan 114 fuar da iptal edildi. Birinci 4 ayda yapılması düşünülen 149 fuardan yalnızca 20’si yapıldı, kalanlar ya ertelendi ya da iptal oldu. Pandeminin başında heyecan yaratan sanal fuarcılık teşebbüsleri ise bekleneni vermedi. Bu süreçte yalnızca 30 civarında sanal fuar düzenlendi. İşten çıkarma yasağının sona ermesiyle kesimde çalışanların en az yüzde 50’sinin işsiz kalabileceği konuşuluyor. Fuarlarda alt yüklenicilerin de durumu vahim. Fuar alanlarına hizmet veren yaklaşık 2 bin civarında firmanın bölümden çıktığı öğrenildi. Bölüm temsilcileri, Kısa Çalışma Ödeneği’nin (KÇÖ) yılsonuna kadar uzatılmasının yanında COVID-19 aşılamasında öncelik, sicil affı, stopaj indirimi ve patron SGK prim takviyesini acil olarak bekliyor.
Dünyada ve Türkiye’de cirolar eridi
Atlas Expo Kurucusu Fatih Bark, büyük kayıplarla geçen 2020’den sonra 2021 yılında da işlerin beklentinin çok altında devam etmekte olduğunu söyledi. Dünya fuarcılığının bu yılı, 2019’da yakalanan büyüklüğün en fazla yüzde 30’u ile kapatacağını ileri süren Bark, Türkiye’de de kesimin bununla paralel gittiğini lisana getirdi. Türkiye’de yalnızca fuar organizatörlerinde resmi çalışan sayının 5 bin 500 olduğunu, fakat alt kollarıyla kesimin yarattığı işgücünün 50 bin civarında bulunduğuna değinen Bark, işten çıkarma yasağı bittiğinde yüzde 50 olan dünya ortalamasından daha yüksek bir işten çıkarma dalgasının beklendiğini sav etti. Pandemiyle birlikte gündeme gelen sanal fuar teşebbüslerini pahalandıran Bark, Türkiye’de 30’a yakın sanal fuar yapıldığını, lakin beklentilerin karşılanmadığına dikkat çekti.
Dal tecrübeli elemanı kaybediyor
Fuarista Ticari Fuarlar ve Etkinlikler Danışmanı Mehmet Dükkancı, “Sanal fuarın çok ucuz bir faaliyet üzere algılanması da tecrübeli fuar organizatörlerinin sanal fuar çalışmalarından genelde uzak kalmalarına sebep oldu” dedi. Dükkancı’ya nazaran, şu an çok üzerinde durulmayan önemli bir sorun var, o da tecrübeli eleman kaybı. Pandemi sürecinde şirketlerin çok büyük bir kısmının, fuar düzenleme bölüm tecrübesine sahip pahalı çalışanlarını kaybettiğini söyleyen Dükkancı, işler olağana döndüğünde bu durumun büyük sorun yaratacağının altını çizdi.
Alt yükleniciler de zorda
Fuarcılık dalında yaşanan krizin en büyük mağdurları fuar alt yüklenici şirketleri oldu. Edinilen bilgiye nazaran, fuar alanlarına kayıtlı 3 bin 500 dekorasyon ve mimarlık firması bulunuyor. Lakin mimarlık firmalarına bağlı alt yükleniciler de hesaba katıldığında, fuar alanlarına yaklaşık 15 bin firmanın çalışma yaptığı iddia ediliyor. Fuar Stand Tedarikçileri Derneği Lideri Müge Yılmaz, açıklanan dayanakların fuar dalına hitap etmediğini savunarak, “Battık ve bittik demek hiç istemezdim fakat yaşadığımız durum tam da o denli. Şu anda alt yüklenicilerin tamamı borç içinde” dedi.
Toparlanma 2023 yılına kaldı
Tüyap Fuarcılık Kümesi İcra Şurası Lider Yardımcısı İlhan Ersözlü, Türkiye’de fuarcılık kesiminin 2020 yılını yüzde 70’in üzerinde bir daralma ile kapattığını söyledi. Fuarcılığın altın yılı sayılan 2019 sayılarına lakin 2023 yılında ulaşılabileceğini kaydeden Ersözlü, pandemide fuarcılıkta kapılarını süratli açan ülkelerden birinin Türkiye olduğunu kaydetti. Ersözlü, şöyle devam etti: “Fuar organizatörlerinin yanı sıra fuarcılık şirketlerinin hizmet aldığı paydaşların da tıpkı sorunları yaşadığını görüyoruz. Fuarlar ağırlaşmaya başladıktan sonra inşallah bu sorunların ortadan kalkacağına inanıyorum.”
‘Sanal fuar evrim değil, fizikî fuarlara takviye olabilir’
İzfaş Genel Müdürü Canan Karaosmanoğlu Alıcı, dalda sanal fuarların pandemiden evvel de konuşulduğunu, COVID-19’un bu süreci hızlandırdığını söyledi. Kendi yaptıkları sanal fuarlarda genel olarak iştirakçilerin memnuniyetini gözlemlediklerini söyleyen Alıcı, buna rağmen fiziki fuarların hala çok arandığını söyleyerek şöyle devam etti: “Bu süreçte dijital fuarların asla fiziki fuarların yerini tutamayacağını öğrendik. Fuarcılık kente ve beşere temas gerektiren bir iştir, yalnızca dalın değil, kentlerin de markalaşmasını sağlar. Turizm üzere kesimlerimizi kolaylıkla adapte edebiliriz tahminen lakin bütün olarak baktığımızda sanal fuarları bir evrim değil, fizikî fuarlara bir dayanak olarak kıymetlendirebiliriz.”
Hayaller 2019, gerçekler 2020
- Dalın küreselde yarattığı iş hacmi 2019’da 325 milyar dolardı. Bu sayı 2020’de yaklaşık 65 milyar dolar düzeylerine indi. Türkiye’de yarattığı ekonomik büyüklük ise 2019’da 3.5 milyar dolar iken, bu sayı 700 milyon doların altına düştü.
- Kesimin küreselde cirosu 2019’da 137 milyar dolarken, 2020’de bu sayı 32 milyar dolar düzeylerine düştü. Türkiye’de şirketler cirolarını açıklamadığı için sağlıklı bir data tutulamıyor. Lakin kaybın en az yüzde 70 olduğu kestirim ediliyor.
- Türkiye’de 2019’daki fuarlarda 62 bin 293 iştirakçi şirket yer aldı ve 25 milyon 828 bin 251 ziyaretçi bu fuarları takip etti. 2020 yılı ile ilgili şimdi bir rapor yayınlanmamış olsa da bu oranın yüzde 80 oranında düştüğü varsayım ediliyor.
- Pandemi öncesi global fuarcılık bölümünde 1,5 milyon kişi çalışıyordu. Geçen yıl yüzde 50’si işten çıkarıldı. Çalışmalar, bu yıl da bir yüzde 15 daha işten çıkarma yaşanabileceğini gösteriyor.