Selenay YAĞCI
Türkiye’de girişimcilik ekosisteminde bu yılın birinci yarısında tohum yatırımların toplam yatırımların içindeki hissesi arttı. Türkiye’de ve küresel piyasalarda yaşanan enfl asyonist ortam ve mali sıkılaşma teşebbüs yatırımlarını da etkiledi. Teşebbüsçüler, bu yıl tohum basamağında daha kolay yatırım bulurken, erken ve ileri etaptaki yatırımlar tıkandı. Yatırımların yaklaşık yüzde 89’u tohum evresinde gerçekleşirken, yapılan mutabakatların 96’sı birinci kere yatırım alan teşebbüslerden oluştu. Startup.watch datalarına nazaran tohum yatırımlar, yılın birinci yarısında ölçü açısından rekor kırdı. Bu yılın birinci yarısında 124 teşebbüse 168 milyon dolarlık tohum yatırım yapıldı. Geçen yılın tıpkı periyodunda 139 teşebbüse 59 milyon dolar, 2020 birebir periyotta 67 milyon dolar, 2019 birebir devirde ise 35 milyon dolar tohum yatırım yapılmıştı. Teşebbüslere yapılan toplam yatırımların ise geçen yılla tıpkı düzeyde yani 1,5 milyar dolarla bu yılı kapatacağı kestirim ediliyor.
Dünyada da benzeri bir durum yaşandığını vurgulayan kesim temsilcileri, bu yıl yatırımcıların daha küçük dengeli yatırımlara yöneldiğini söyledi. Öte yandan globalde toplam yatırım ölçüsü, 2022’nin birinci yarısında 258 milyar dolar olarak, geçen yılın birinci yarısına nazaran yüzde 20 daha düşük gerçekleşti
“Yavaş kalırsanız ölürsünüz”
Startup.watch Kurucusu Serkan Ünsal, Türkiye’de tohum evrede yani eserini çıkmış ve birkaç fatura kesmeye başlamış yatırımcının epey fazla olduğunu, bu sebeple ilerleyen etapta daha çok teşebbüsün yatırım aldığını kaydetti. Küresel pazarı birinci günden düşünmeyen teşebbüslerin her vakit zorlanacağını tabir eden Ünsal, “O nedenle teşebbüslerin ‘önce bir Türkiye’yi halledelim’ niyetinden çıkması gerekiyor. Zira pazarda eseriniz oturana kadar yıllar geçebilir. Startup, büsbütün sürat ile özdeşleşmiş bir mevzu. Yavaş kalırsanız ölürsünüz yahut startup olmaktan çıkarsınız” dedi.
Girişim değerlemelerinde yaşanan şişirmenin olağana döndüğüne dikkat çeken Ünsal, “Bazı alanlarda özel sermaye ve hür fonların çok ilgisi nedeniyle teşebbüs değerlemelerinde şişme vardı, o şişme iniyor diye düşünüyorum. Yani bu fonlar yapay bir para bolluğu yarattılar, artık ise o bolluk bitti. Türkiye’de yatırımlar büyük yatırım çeşitleri ile olması gereken düzeylere geliyor. Yani artık teşebbüslerimizin tohum evrede bile 10 milyon dolar ve üzeri yatırım alması gerekiyor. Bunu ikinci yarı yılda başarabilecek üç dört teşebbüs daha olacak. Tahminen 1.5 milyar dolar ile yılı kapatırız” dedi.
Türkiye’nin mevcut siyasi iklimi, CDS skorları ve girişimcilerin görece zayıf kapasitelerinin büyük fonları harekete geçirmeye yetmediğini kaydeden Teşebbüs Savaşçısı Kurucu Berke Sarpaş, “Kimse büyük paraları riske edebilecek kapasitede teşebbüsçü bulamıyor. Bu yılın birinci yarısında birinci kere yatırım alan teşebbüsçüler öne geçmiş durumda zira maalesef öncesinde almış olanların elde ettiği performans pek göz kamaştırıcı değil. Bu nedenle yatırımcılar paralarını yeni adaylarda denemeye devam ediyor. VC fonları büyük balıkları kovalarlar ve o balıklar da Türkiye’deki sularda yok” dedi.
Daha yüksek fonlara muhtaçlık var
Angel Eff ect İdare Heyeti Lideri Gökhan Akar da şunları söyledi: “Tohum yatırımlarda şirket değerlemeleri ve hedefl enen yatırım fiyatları daha düşük olduğu için potansiyeli de yüksek oluyor. İleri etapta daha yüksek fon fiyatına muhtaçlık var. Türkiye’de bunu karşılayacak bir sermaye derinliği maalesef şimdi yok. Bu nedenle seri A ve B yatırımları yurtdışına yönlenmek zorunda kalıyor.” Devam yatırımları özelinde bakıldığında girişimcilerin fon bulmakta zorlandığını söyleyen Akar, “Bu da teşebbüsleri büyüme seyahatinde zorluyor. Pandemi sonrasında ilginin azaldığını düşünmüyorum lakin küresel piyasalarda yaşanan enfl asyonist ortam ve mali sıkılaşma sonucunda tüm dünyada yatırımlarda azalma olduğu bir gerçek” dedi.
Güvenli liman arıyorlar
Dünya genelinde enfl asyon ve faiz oranlarının yükselmesiyle global iktisatların baskı altında olduğunu hatırlatan hiVC ve hi- Boost CEO’su Bora Şahinoğlu, “Böylesi bir ortamda para yatırım için inançlı liman arayışında. Yaşanan mali daralmayla birlikte yatırımcılar daha küçük dengeli yatırımlara yöneliyor. Bu noktada tohum yatırımlar birinci olmanın avantajını yaratıyor. Böylelikle düşük değerlemeyle girilip birinci çeşitte önemli bir değerleme artışına imkân veriyor” diye konuştu.
Piyasada yaşanan bolluktan ötürü teşebbüslerin kendisinin hayli değerli ve buna bağlı olarak da değerlemelerinin son derece yüksek olduğunu vurgulayan Şahinoğlu, “Son periyotta mali daralma olunca işler bilakis döndü. Bugün yatırımcı, sermaye ve para değerli hale geldi. Teşebbüsçüler bunu geç algıladılar ve hala da algılamakta zorluk çekiyorlar. Hala eski değerlemelerden yatırım bulmaya çalışıyor. Lakin mevcut durumda girişimcilerin daha mütevazi, daha gerçekçi olmaları gereken bir devirdeyiz. Süreci algılayan, teşebbüsçüler yatırım bulmakta zorluk çekmezler” dedi.
Tohum tanıtımı Türkiye’de farklı
Keiretsu Forum Türkiye Genel Müdürü His Eren, Türkiye’de ve ABD tohum yatırımı tariflerinin farklı olduğuna dikkat çekerek, “Türkiye›de tohum evresi daha çok olgunluk olarak pazara çok yakın bir pozisyonda ‹şirketleşme› evresi olarak tabir edilirken, ABD’de tohum evresi daha çok fikir ve erken prototip manasında görülüyor. Tohum kademesinde çok fazla teşebbüs olduğu, tohum yatırımı için çok büyük kaynak gerekmediği ve tohum basamağı daha geniş bir alanı kapsayan şemsiye kavram olduğu için süreç sayısı fazla oluyor” dedi. Ekosistemde çoklukla devam yatırımlara, mevcut yatırımcıların takviye olduğunu kaydeden Eren, “Yatırımcılar süratli büyüyen teşebbüslere yatırım yaparlar bu yüzden birinci defa yatırım alanların değil, süratli büyüyen teşebbüslerin bahtı daha yüksek. Türkiye›de Seri B ve sonrası için çok fazla yatırım fonu yok. Bu münasebet ile yatırım bulmakta zorlanıyor. Avrupa ve ABD’de faiz artırımı ile birlikte teşebbüs sermayesi firmalarına fon sağlayan büyük finans kuruluşlarının yatırım iştahı düştü” diye konuştu.
Erken evre yatırım alıyor
ScaleX Ventures Kurucu Ortağı Dilek Dayınlarlı da, “Tohum yatırım ölçüsünün artmasındaki en büyük etkiyi teşebbüs sermayesi artışı ve bilhassa artık kendini kanıtlayan başarılı şirketlerin oluşmasına bağlayabiliriz. Bununla birlikte dünyada da erken basamakta yapılan yatırımların arttığını görüyoruz. Hatta son vakitlerde büyük özel sermaye fonlarının dahi erken basamak yatırım cinslerine katıldığına tanıklık ediyoruz. Bunun esas sebeplerinden biri erken basamak yatırım getirilerinin alternatif yatırım araçlarına nazaran daha yüksek olması” yorumunu yaptı.
Teknolojide değerlemeler %50 ila 90 düştü
Dayınlarlı kelamlarını şöyle sürdürdü: “Globalde pandemi sonrasında artan likiditenin net bir halde azalmaya başladığını görüyoruz. Bununla temaslı olarak, insanların beklentileri çok süratli değişiyor ve bu da piyasalara çok daha süratli yansıyor. Olağan kurallar altında, uzun periyot yatırımcılar olarak bu tesirlerin bir yıl sonrasında daha net görülebileceğini söylerdik fakat süratli büyüyen teknoloji şirketlerinin değerlemelerinin yüzde 50 ila 90 ortasında düştüğünü gözlemliyoruz. SaaS şirketleri geçen yıl 35 kat kadar değerlemelere ulaşabiliyorken, bu yıl değerlemeler 5-8 kat ortasında seyrediyor. Lakin bu makroekonomik durumu değerlendirirken, teşebbüslere olan ilginin tükendiğini söylemek yanlış olur. Global ekonomik baskının artmasıyla birlikte yatırımcılar çok daha dikkatli davranıp seçici olmaya başladı.”
İleri basamaklarda yapılan yatırımların ölçüleri değiştiği üzere haliyle yatırımcıların beklentileri de değiştiğini vurgulayan Dayınlarlı, şöyle konuştu: “Global resesyon beklentisi de yatırımcıların büyük yatırım cinslerine katılmaları konusunda caydırıcı bir tesir oluşturuyor ve yatırımcılar hem metrikler açısından hem de kurucu grup açısından daha da seçici davranıyor. Bu durum da haliyle ileri basamaklarda yatırım bulmayı daha da zorlaştırıyor. Teşebbüsçüler için bu bahiste yapılması gereken tahminen de en kıymetli şeylerden biri erken evrede hakikat yatırımcılara gitmek. Bu yatırımcılar, sonraki yatırım tiplerinde networklerini yatırımcılara açarak, ileri etaplarda hem Türkiye’den hem küreselden öteki yatırımcıları getirip portfolyo şirketlerine dayanak oluyor.”