Mehmet Hanifi GÜLEL / Yetenekli SOLMAZ
Güneydoğu’da susuz tarımı kuraklık vurdu. İnsan eliyle yapılmayan sulama ile yetişen eserlerin ekildiği tarlaların yüzde 80’inin çeşitli oranlarda ziyan gördüğü belirtiliyor. Ekilen eser başak vermeden kurudu. Kimi alanlarda ise bu yıl hiç hasat yapılamayacak. Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa, Şırnak, Siirt ve Batman vilayetlerinde buğday ve arpa rekoltesinde yüzde 80, mercimekte ise yüzde 60 kayıp yaşandığı belirtiliyor. Güneydoğu’da yaşanılan kuraklık nedeniyle Türkiye geneli buğday rekoltesinde yaklaşık yüzde 20’lik düşüş bekleniyor. Yetkililer, GAP’ın biran evvel bitirilmiş olması halinde kuraklıkla ilgili problemlerin yüzde 90’ının çözüleceği tabir ediyor. Öteki taraftan İç Anadolu Bölgesi’nin birtakım yerlerinde yağmurdan sonra lodosun tesiriyle toprakta nem kaybıyla birlikte kuraklığın tesirli olduğu belirtiliyor. Ayrıyeten çiftçiler, bu yıl hasat yapılamaması nedeniyle, büyükbaş hayvanlar için saman da olmayacağını, kuraklığın tesirlerinin büyüyerek katlanacağını söylüyorlar.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kuraklık nedeniyle çiftçi bölgede afet ilan edilerek, çiftçilerin borçlarının ertelenmesini, tohum ve nakit dayanağı verilmesini istiyor.
Avşar: Hasat olmayınca çiftçinin borçları katlanacak
DÜNYA’ya konuşan Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası İdare Şurası Lider Yardımcısı Erdal Avşar, Diyarbakır başta olmak üzere bölge vilayetlerinde yaşanan kuraklık nedeniyle, tarlaların yüzde 80’inde eser hasadı yapılamayacağını, aldıkları borçlar ile tarlalarını süren çiftçiler ve çiftçilere girdi sağlayan lakin ödemelerini alamayan işletmelerin önemli ziyanlar ile karşı karşıya olduğunu söyledi. Avşar “Meteoroloji Genel Müdürlüğü bilgilerine nazaran; Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin su/tarım yılı yağışı 303.3 mm, normali 418.7 mm ve 2020 su/tarım yılı birebir devir yağışı 507.5 mm. Bu yıl yağışlarda normaline nazaran yüzde 28, 2020 su/tarım yılı yağışlarına nazaran yüzde 40 azalma gerçekleşti. 3 milyon dekar tarım alanı kuraklıktan etkilendi ve binlerce çiftçi bu yıl hasat yapamayacak durumda” dedi.
Çiftçilerin yüksek girdi maliyetleri nedeni ile son yıllarda epey zorlandığını, pandemiyle birlikte kuraklığın daha büyük ziyanlara yol açtığını tabir eden Avşar, “Çiftçiler ekim periyodunda kullanacakları girdiler için işletmelere borçlanıyor, kredi kullanıyor. Hasat yapıldıktan sonra ödemelerini gerçekleştirmeye başlıyor. Aldıkları mazot, gübre üzere girdi takviyeleri piyasa fiyatlarına nazaran hayli yetersiz. Hasat yapamayınca borçları katlanıyor ve bu durum eser ve hizmet aldıkları işletmeleri de olumsuz etkiliyor. Yaşanan bu kuraklık bir doğal afettir. Bu doğal afetten ziyan gören tüm kısımların acil desteklenmesi gerekir. Rekoltenin düşmesi tüketici fiyatlarına yansıyacağı üzere, ithalatın da artmasına neden olacak” dedi.
Kanıt: Dicle Elektrik’ten yardım bekliyoruz
Diyarbakır Çınar Ziraat Odası Lideri Mehmet Ali Kanıt, kuraklık nedeniyle ekimi yapılan toprakların yüzde 80’inin ziyan gördüğünü belirtti. Yüzde 20’lik kısmın ise evvelki yıllardan kalma nadas alanları ve pamuk ile mercimek yerlerinin oluşturduğunu söz eden Kanıt, kelam konusu tarlaların bir hafta içinde yağış alması halinde kısmen verimli olabileceğini söyledi. Diyarbakır’da kuru tarım yapılan buğday, arpa ve mercimek ekim alanlarının büsbütün kuruduğunu kaydeden Kanıt, “Ekinler 4-5 santim uzamış ve büsbütün yanmış durumda. Diyarbakır’da 7 milyon dönüm tarım arazinin yaklaşık yüzde 25’inde sulu tarım yapılıyor. Geri kalanı ise kuru tarım yapılan topraklardan oluşuyor. Yıllık 2 milyon ton buğday üretiminin yalnızca 500 bin tona ulaşacağını, 1.5 milyon ton rekolte kaybı yaşayacağımızı düşünüyoruz. Devletten talebimiz; banka ve kooperatifl erden 1 yahut 2 yıl sıfır faizsiz erteleme ve nakdi dayanak. 2007 yılında yaşanılan kuraklıkta devlet dönüm başına buğdayda 22, arpada 13, mercimekte 22, nohutta ise 30 lira takviye vermişti. Tıpkı koşullarda dayanak verilmesi çiftçimize nefes aldırır. Ayrıyeten motopompa ile sulama fiyatlarının düşürülmesi için Dicle Elektrik’ten yardım bekliyoruz” dedi.
Yanlışsız: Mardin’de susuz toprakların yüzde 100’ü kurudu
Bölgelerinde susuz olan ekinlerin tamamının kuruduğunu söyleyen Nusaybin ilçe Ziraat Odası Lideri Mehmet Ali Gerçek, tarlalara biçerdöver girilmeyecek biçimde kuraklığın tesirli olduğunu aktardı. Mardin’de 1.5 milyon dönüm kuru toprakta başta mercimek, nohut, arpa ve buğday üretiminin yapıldığını tabir eden Gerçek, “Kuraklık nedeniyle bu yıl hiç randıman alamayacağız. Mazıdağ üzere yüksek kesitlerde olan ekinler için de bu hafta yağmur yağmasa onlar da kuruyacak. Bölgede bir afet durumu yaşanıyor. Çiftçi yapmış olduğu tohum, gübre, mazot üzere masrafl orta ve emeğine karşılık hiçbir şey elde edemeyecek. Devletin bölgeyi biran öce afet bölgesi olarak ilan etmesi gerekiyor. Bunun yanında çiftçilerin bankalara ve kooperatifl ere olan bütün borçlarını faizsiz ertelenmesi ve yeni kredilerin verilmesini talep ediyoruz. Kuraklıktan ziyan görmememiz için biran evvel GAP’ın bitirilmesi gerekiyor. İlçe tarım ile birlikte alanlarda kuraklık tespiti yapıyoruz. Kuraklık hayvancılığı da önemli biçimde etkiledi. Ekinler olmadığı için hayvanlara verilecek saman da olmayacak” diye konuştu.
İpar: Şanlıurfa’da rekolte kaybı yüzde 60
Arpa ekinlerden umutlarını kestiklerini kaydeden Hilvan Ziraat Odası Lideri Hikmet İpar, birkaç gün içinde yağmur yağması halinde tahminen mercimek ve buğday ekinlerin yüzde 20’sini kurtarabileceklerini belirtti. Kuru tarım yapılan alanların tamamının risk altında olduğunu aktaran İpar, Şanlıurfa bölgesinde ortalama sulanmayan alan ölçüsünün 3.5 milyon dönüm olduğuna işaret etti. Bölgedeki rekolte kaybının Türkiye genelinde yaklaşık yüzde 15 ile 20 ortasında yansıyacağına dikkat çeken İpar, “Mercimek üretiminin yüzde 70’i Güneydoğu’da yapılıyor. Yalnızca Şanlıurfa’da Türkiye toplamının yüzde 32’si üretiliyor. Sulama yapılan yerlerde yeterli bir rekolte ile çıkacağını umut ediyoruz. Aksi takdirde yüzde 60 oranında rekolte eksikliği olacak. Yaklaşık 3.5 milyon dönüm sulama yapılan toprağımız var. Ama bunun tamamı mercimek alanı değil. Yük pamuk ve mısır. Tekrar arpada yüzde 70 ve buğday yüzde 60 kayıp rekolte kaybı öngörüyoruz. Bu durum buğday fiyatlarını da etkileyecek. Devletin buğdayda 2 bin 500 liranın altında bir fiyat açıklaması çiftçiye kahır yaratacak. Öte yandan GAP projesinin Urfa’da tamamlanmayan kısmı 3,6 milyon dekarlık alanı kapsıyor. Şayet bu tamamlanmış olsaydı tahminen biz bu kuraklığı hissetmeyecektik” sözlerini kullandı.
Çiftçilere alan bazlı takviye verilmesi gerektiğini söyleyen İpar, Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifl eri borçlarına yönelik, faizsiz ertelemenin ehemmiyetine dikkat çekerek, “En azından ana paranın faizsiz olarak muhakkak bir takside bölünmesi 2 ya da 3 yılda geri ödeme imkânı sağlanması gerekiyor” dedi.
Acil hareket planı daveti
Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ali Çullu, bölgede hububat randımanı için çok değerli olan mart-nisan yağışlarının mevsim normallerinin çok altında olması nedeniyle hissedilir randıman kayıplarının olacağını belirtti. Su kullanımında acil hareket planı yapılmasının değerine değinen Çullu, şöyle konuştu: “Sulanmayan alanlarda kırsal bölgelerdeki eserlerde önemli sorun var. Bu yıl kırsal alanlarındaki arpa, buğday ve mercimek randımanında önemli manada azalmalar bekliyoruz. Genelde bitkileri incelediğimizde gelişimlerinde en az yüzde 40 azalma görülüyor. Hayvancılık yapan çiftçilerimiz eza içerisinde. Bilhassa merada otlar bir karışı dahi olmadı. Bununla birlikte süt üretimi, peynir üretimi önemli anlamada etkilendi.”
Yalnızca kırmızı mercimeğin %3’ü Diyarbakır’dan
Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) 2019 yılı Hububat Dal Raporu’na nazaran bölgeler bazında bakıldığında Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 2 milyon 198 bin ton ekmeklik buğdayı, 1 milyon 23 bin ton makarnalık buğday üretimi ile toplamda 3 milyon 221 ton elde edilmiş bulunuyor. 2020 yılı TÜİK kestirimine nazaran buğday üretimi 2019 dönemine nazaran yüzde 7,9’luk artışla kelam konusu sayının 3.5 milyon tonu aştığı görüldü. Arpa üretimi de 1 milyon tonun üzerinde olduğu belirtiliyor. Türkiye’de 2019 yılında kırmızı mercimek üretiminin yüzde 33’ü 103 bin ton ile Diyarbakır’da, yüzde 29,4’ü 91 bin ton ile Şanlıurfa’da, yüzde 13’ü ise 40 bin ton ile Mardin’de gerçekleştirildi. Diyarbakır’da üretim 2019 yılında bir evvelki yıla nazaran yüzde 18 oranında azalırken, Şanlıurfa’da yüzde 27 oranında artmıştı. Güneydoğu ilerinde toplamda 2019’da 289 bin ton mercimek üretimi yapıldı.