Hüseyin GÖKÇE / ANKARA
Kamu kurumlarının bahisle ilgili inceleme başlattıkları öğrenildi. Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), iç piyasada arz güvenliğini sağlamak ve bilhassa ekmek fiyatlarını denetim altında tutabilmek emeliyle 2020 ve 2021 yıllarında ağır bir formda buğday ithalatı gerçekleştirmişti. TMO’nun bu ithal ettiği buğdayları piyasaya sübvansiyonlu bir halde arz ederek değerli bir vazife ziyanına katlanmak zorunda kaldığı biliniyor. Kamunun yurt içindeki buğday arz açığını kapatmak için ağır ithalat yaptığı bir ortamda birtakım fabrikaların mevzuata karşıt bir biçimde yerli buğday kullanarak ihracat yapmaları TMO’nun gerekenden çok daha fazla ve kıymetli buğday ithal etmesine ve bu nedenle de kamu ziyanının daha da yükselmesine neden oldu.
2021’de hesaplama yolu değişti
TMO, ekmek fiyatlarında yaşanabilecek artışları denetim altına almak hedefiyle un sanayicisine 2020 yılından beri sübvansiyonlu fiyatlardan tahsis buğdayı veriyor. TMO her firmaya vereceği tahsis buğday ölçüsünü o firmanın bir evvelki yıla ilişkin yurtiçine un haline getirdiği buğday ölçüsüne nazaran belirliyor. 2021 yılında TMO’nun firmalara vereceği tahsis buğday hesaplama formülünün değiştirmesinin akabinde, firmaların yeni hesaplama sistemindeki boşluklardan yararlanarak fazla buğday tahsisi aldıkları tez ediliyor. Türkiye’de Dahilde Sürece Rejimi (DİR), uzun yıllardır hammaddenin evvel iç piyasadan kullanılıp ihracat gerçekleştirildikten sonra üretici firmaya gümrüksüz ithalat hakkı tanınması biçiminde işliyordu. Lakin 2018 Ağustos ayında başlayan TL’deki bedel kayıpları sonucunda Ticaret Bakanlığı buğday unu ihracatçılarının Dahilde Sürece Müsaade Evraklarına bir ‘özel şart’ ekleyerek un ihracatı öncesi buğday ithalatını zarurî hale getirmişti.
İthalat olmadan ihracat yapanlar tespit edildi
Kamu, DİR kapsamında ithalat yapmaksızın ihracat yapan firmaları tespit etti. Lakin mevzuatta öngörülen yaptırımların firmalara uygulanmasına karşın gereğince caydırıcı bulunmaması üzerine Resmi Gazete’de 14.09.2022 tarihinde yayımlanan Dahilde Sürece Rejimi Bildirimi’nde yapılan değişiklik ile ‘özel şart’ ihlallerinin cezaları değerli ölçüde arttırıldı. Yapılan düzenlemeyle Bakanlıkça iç piyasa istikrarlarının korunması maksadıyla konulan evvelden ihracat yahut evvelce ithalat kaidesini ihlal eden firmaya, birinci ihlalde 3 ay, 2 takvim yılı içindeki öteki ihlallerde ise 6 ay müddetle evrak düzenlenmeyeceği karara bağlandı.