Dünya gazetesi muharriri Bader Arslan inşaat dalında yaşanan daralmayı yazdı…
Geçen hafta açıklanan GSYH datalarında tüketim harcamalarının birinci çeyrekte yüzde 19,5 büyüdüğünü gördük. Buna karşılık yatırımlar yalnızca yüzde 1,1. Yatırımlardaki bu sonlu büyümenin nedeni inşaat yatırımlarındaki daralma.
Biliyorsunuz yatırımların iki ana kalemi var: İnşaat ve makine-teçhizat. İnşaat yatırımları birinci çeyrekte yüzde 9,8 daralırken, makine-teçhizat yatırımları yüzde 10,5 büyüdü.
Üstteki grafik inşaat ve makine yatırımlarındaki büyüme seyrini gösteriyor. 2019 başından itibaren ikisi ortasındaki fark makine yatırımları lehine açılmış durumda. İnşaat yatırımları hakkında dikkat çeken iki nokta var:
1-İnşaat yatırımları son 15 çeyreğin 13’ünde küçüldü.
2-İnşaat yatırımları böylelikle 2013’teki seviyesine gerilemiş oldu. Hatırlayalım: İnşaat yatırımları ile konut satışları birbirine karıştırılmamalı.
İktisat literatüründe birincisi (yani konut, fabrika, iş merkezi vb inşaat etmek) yatırım iken, ikincisi tüketim başlığına giriyor. İktisat bilimi açısından konut satın almak bir tüketim davranışı olmakla birlikte, son devirdeki fiyat artışları (alternatif getirileri çok daha düşük olduğu için) konut almayı, beşerler için bir yatırım aracına dönüştürdü.
Lakin fiyatlar o denli yükseldi ki; artık 0,99 faizle dahi konut almak, orta gelirli bir aile için imkansız hale geldi. Durum bu türlü olunca, yeni konut alımı üst gelir kümesi için bir tercih oldu. Bu nedenle alıcı-satıcı sayısı da azalmaya başladı.
Konut piyasasının canlanması için ya fiyatların düşmesi ya da insanların gelirlerinin artması gerek. Bu da yakın vakitte mümkün değil. Bu nedenle önümüzdeki devirde inşaat yatırımlarında bir canlanma beklememeli.
Mayıs boyunca TL yüzde 10’u aşan kıymet kaybı yaşadı. Bunun gerçek kuru nasıl etkilediğini bugün öğlenden sonra göreceğiz.
Aralık ayında 47,7 ile şimdiye kadarki en düşük seviyesine inen gerçek efektif döviz kuru, izleyen üç ay boyunca hafif toparlanmış ve martta 57’ye yükselmişti.
Bu datalar, ülkeler ortası enflasyon farklarını baz alarak, TL’nin ticaret ortaklarımızın para ünitelerine nazaran yaklaşık olarak yüzde 40 bedelsiz olduğunu gösteriyor. Bu hafta nisan inşaat maliyet endeksi açıklanacak.
Martta endeks 500’ün üzerine çıkmıştı. Geçen yıl bu günlere nazaran endeks iki katına ulaşmış durumda. 2015’ten bugüne dek ise beş katına ulaştı.
Maliyetlerdeki artışın ana nedeni kur artışı. Bunun yanında hammadde fiyatlarının global bazda yükselişinin de tesiri var.
Lakin TL’deki kıymet kaybı, global fiyat artışından çok daha büyük bir tesire sahip.