Evrim KÜÇÜK
Sürdürülebilirlik, dekarbonizasyon ve dijitalleştirme uğraşlarının hızlanmasıyla birlikte emtia piyasaları da derin ve süratli değişimlerden geçiyor. Yeşil ekonomiyi hedefleyen teşvikler, şuurlu tüketim alışkanlıklarının geliştirilmesi gelecek yıllarda emtia talebini şekillendirecek. Birçok emtia daha güçlü talep artışı yaşayacak, kimileri ise gözden düşecek. Önümüzdeki 20 yılda emtiada ‘in’ ve ‘out’ listesine bakıldığında metaller tarafında bakır, yeşil çelik; tarım tarafında bitkisel protein, yapay et; güç kesiminde ise hidrojen ‘geleceğin emtiaları’ olarak nitelendirilebilir.
Emtia eserleri yeşil iktisada geçişte merkezi rol oynuyor. Finansal risk ve data tahlili şirketi Fitch Solutions’a nazaran klâsik emtianın bir kısmı gelecek 20 yılda daha fazla taleple karşılaşırken, kimilerine talep sakinleşecek, kimilerine ise önemli halde azalacak.
EV’ler bakır, nikel ve lityuma yarayacak
Talep artışı beklenen emtia kümesinde içinde bakır, nikel, alüminyum, lityum, kobalt, kalay, az topraklar, metal hurda ve ‘yeşil çelik’ bulunuyor. Bakır, yeşil iktisat geliştikçe büyüyen elektrikli araba (EV) bölümü için kıymetli bir hammadde. Yeniden bataryalar için kritik ehemmiyetteki lityum, kobalt ve nikel kullanımında da değerli bir artış öngörülürken, dijitalleşme süreceğinde kalay ve alüminyum da kıymetli hammaddeler olarak görülüyor. Metal hurda da, geri dönüşüm ve hurda gerektiren çelik elektrik ark fırınlarının (EAO) kullanımının önümüzdeki 10 yıl içinde kıymetli ölçüde artmasıyla birlikte önümüzdeki yıllarda parlak bir talep görünümüne sahip. Önümüzdeki 20 yılda demir cevheri, konvansiyonel çelik, çinko üzere metallere talebin ise sürat kesmesi bekleniyor.
Tavuk, balık ‘in’ sığır eti ‘out’
Ziraî emtiada bitkisel protein, yapay et talebinde önemli artış beklentisi var. Talep patlaması beklenen ziraî eserler ortasında kümes hayvanları, süt eserleri, balık ve kabuklu hayvanlar, soya fasulyesi, mısır, kakao, meyve ve sebzeler ve marihuana üzere yeni ziraî ticaret alanları yer alıyor. Şeker ve sığır etinin talep bazında yatay bir seyir izlemesi bekleniyor.
‘Düşük karbonlu Hidrojen’ periyodu geliyor
Güç dalında ise petrol talebinde azalma bekleniyor, kömürün cazibesini kıymetli oranda yitireceği düşünülüyor. Nispeten yeni bir emtia olarak nitelendirilebilecek olan düşük karbonlu hidrojen talebinin ise büyük bir sıçrama göstereceğini söylüyor. Klasik bir emtia olmasa da karbon kredileri de geleceğin emtiaları kategorisine dahil ediliyor.
Fosil yakıtlardan türetilen hidrojen (gri hidrojen) yakıt olarak yeni olmasa da, mavi hidrojen (doğal gazdan türetilmiş) ve yeşil hidrojen (yenilenebilir güçten türetilmiş) ticareti gelişiyor. Bilhassa 2020’den bu yana hidrojen talebi güçlü bir artış trendinde. Dalda yeni birçok projenin hayata geçirilmesi beklenirken, önümüzdeki yıllarda hidrojen üretiminde önemli artışlar öngörülüyor. Fitch Solutions, yeşil hidrojen üretiminin hızlanacağını ve gücün gri hidrojende olduğu pazarda şu an yüzde 1 olan hissesinin 2030’da yüzde 10’a yükseleceğini hesaplıyor. Mavi hidrojende ise daha hudutlu büyüme varsayım ediliyor. Yeşil, yani düşük karbonlu hidrojen bölümünde en değerli pazarlar olarak ABD, Çin, Batı Avrupa ve Kanada öne çıkacak.
Fiyatlarda 6 ayda %13.5 ralli bekleniyor
Fiyatlarda 6 ayda %13.5 ralli bekleniyor Yatırım bankası Goldman Sachs, son 1 yılda yüzde 7 yükselen emtia piyasalarındaki artışların süreceği iddiasında bulunuyor. Banka, emtia piyasalarında önümüzdeki altı ay içinde yüzde 13.5 ralli bekliyor. Bankanın emtia araştırma takımı, koronavirüs pandemisi kaynaklı baskılara rağmen, düşük faiz ortamı ve daha zayıf bir doların yardımıyla fiyatların artmaya devam edeceğini öngörüyor. S&P GSCI Emtia Endeksi son 1 yılda yüzde 96.80 yükselirken, yılbaşından bu yana yüzde 23.54 artış yaşandı. Petrol talebinin gelecek 6 aylık mühlet zarfında, bugüne kadarki en büyük sıçramayı yapacağını ve günlük 5.2 milyon varil artış göstereceğini savunan bankaya nazaran, geçen hafta 77 dolar civarında gezen Batı Teksas petrolünün varil fiyatı 80 dolara çıkacak. Goldman, Avrupa’da aşılanmanın hızlanmasını ve seyahat kısıtlamalarının hafifl emesiyle talepte değerli bir artış yaşanacağı kestiriminde bulunuyor. Mayıs ayında milletlerarası seyahat kısıtlamalarının hafifl etilmesinin global uçak yakıt talebinde günde 1,5 milyon varil güzelleşmeye yol açacağı belirtiliyor. Goldman: Altın 2.000, bakır 11 bin dolar olabilir Banka ayrıyeten önümüzdeki altı ay boyunca altın fiyatlarını ons başına 2.000 dolar olarak görüyor ve Bitcoin’in altın ile rekabet etmesi için çok erken olduğunu düşünüyor. Amerikan finans kuruluşu ayrıyeten, az yatırım yapılan arz tarafını münasebet göstererek bakır fiyat iddiasını yükselterek 12 aylık bir mühlet içinde ton başına 11.000 dolar gayesi belirledi. Bankanın açıklamasında, “Bu rekor boyutta ve süratle yaklaşan arz daralmasının sonucu fiyatların rekora gitmesidir” denildi. Banka ayrıyeten Çin’in emtia talebinde değerli rol oynamaya devam edeceğini söylüyor, lakin gelecek 10 yılda talebin tek büyük lokomotifi olmayacağının da altını çiziyor.