Aysel YÜCEL
Araç kiralama kesimi, tekrar büyüme umudu ile başladığı 2021’de, birinci çeyrekte yüzde 3.5 daralma yaşadı. Şirketlerin müşteri sayısı da azaldı. Kiralamacılar yılın birinci çeyreğinde 3 bin KOBİ müşterisini kaybetti. TOKKDER Lideri İnan Ekici, “Maalesef Türkiye’deki esnaf, zanaatkârlar ve KOBİ’lerin büyük bir kısmı pandemiden çok negatif etkilendi. Onlar da mühleti dolan araçlarını yenilemek yerine araç almamayı ya da azaltmayı tercih etti” dedi.
Tüm Oto Kiralama Kuruluşları Derneği’nin (TOKKDER) 2021 yılı birinci çeyrek raporuna nazaran, 2020 yılı sonuna nazaran kesim yüzde 3,5 daraldı, şirketlerin filosunda bulunan araç sayısı 254 bin adede düştü. Yılın birinci çeyreğinde kesimin faal büyüklüğü 42,4 milyar TL oldu. Bölüm yılın birinci üç ayında 4,2 milyar TL’lik yeni yatırımla Türkiye’de satılan yeni arabaların yüzde 10,9’u olan 17 bin 100 adet aracı filosuna kattı.
Kesimdeki daralmayı yorumlayan TOKKDER Lideri İnan Ekici, “Aslında 2020’nin dördüncü çeyreğinde daralma durmuş, tersine bir ölçü da büyüme olmuştu. Yılın başında, 2020’de satın alınan an 57 bin 500 adetlik araç sayısını nı 2021’de iki kattan fazla artırabiileceğimizi söylemiştik. 2017’nin in sayılarını, yani 360 bin adetlik ik araç parkı büyüklüğünü ise en errken 2023-2024’te yakalayabileceeğimizi söylemiştik. Lakin bilakis ne COVID-19 hadise sayılarının yükkseldiği bir birinci çeyrek yaşadık. Bu durumun üstüne araç bulunurluuğunda, yarı iletkenlerin kısıtla- rından kaynaklı, külfetler oldu. Bilhassa filo müşterilerinin gereksinimlerine dönük olan ekonomik sınıftaki düşük motor hacimli araç bulunurluğundaki azalmaya bağlı tedarik kasveti ı yaşandı. Aslında mayıstaki kapaanışa kadar güçlü bir talep oluşmaaya başlamıştı. Kapanma bunu bir ir ölçü etkiledi. Ramazan’a kapannmanın olumsuz tesirleri eklendiiğinde, 1-7 günlük kiralamada maayıs ayına özel yüzde 60-70 daralma ma oldu” biçiminde konuştu.
Birinci çeyrekte kesimin müşteri sayısında düşüş oldu. Şirketlerin 2020 sonunda 35 bin 900 müşterisi varken, 2021’in birinci çeyreğinde 32 bin 900 müşterisi oldu. İnan Ekici, “Bir ölçü KOBİ ölçekli müşteri kiralamadan çıkış yaptı. Maalesef Türkiye’deki esnaf, zanaatkârlar ve KOBİ’lerin büyük bir kısmı pandemiden çok negatif etkilendi. Onlar da müddeti dolan araçlarını yenilemek yerine araç almamayı ya da azaltmayı tercih etti. Bu düşüş de bunu gösteriyor. Bölümümüzde büyük ölçekli şirketlerin yer aldığı müşteri kümesi ise azalmıyor, onlar hala müşterimiz. Ancak tasarruf nedeniyle araç taleplerinde adetsel azalma yaşanabiliyor. Ancak KOBİ’ler, yüklü olarak kapalı olduklarından, işlerini de geçmiş periyotlara nazaran çok düşük yaptıklarından ötürü esasen devlet dayanağı ile ayakta kalmaya çabalıyor. Hasebiyle o kümede araçlarını daha fazla azaltma ya da şu an taleplerini, gereksinimlerini erteleme tercihi kullanılıyor” diye konuştu.
Büyüme KOBİ’lerle mümkün
KOBİ’lerin tekrar ekonomik yaşama katılması durumunda dalın önemli manada bir taleple karşılaşacağına dikkat çeken Ekici, “Dolayısıyla pandeminin olmadığı devirde her çeyrekte yüzde 3-5 büyüme potansiyeli var. Hareketimizi sağlayacak öge ise ekonomik hareketliliğin artması, biz buradan besleniyoruz. Yüklü olarak müşterilerimiz ticaret yapanlar, şirketler, KOBİ’ler. Bölüm, KOBİ’lerin talebine bağlı olarak önemli bir büyüme trendine girmişti. Esasen büyük şirketlerin tamamı kiralama yapıyor. Kesimin son 5 yıldaki, 2018 yılına kadarki büyüme trendinin kıymetli bir nedeni de KOBİ’ler. Ben yine bir artışı ekonomik hareketliliğin artmasına bağlıyorum” dedi.
Turizmde umutlar azaldı
Pandeminin denetim altına alınması sürecinin uzaması, dalın yüksek dönem beklentilerini de olumsuz etkiledi. İnan Ekici, bahisle ilgili şu açıklamayı yaptı: “Sektör hem talep hem hareketlilik açısından ağustosta en zirve noktayı görürdü. Bu sene okulların açılışı ve öbür ögelere bağlı olarak; bu durumun eylül ayına kadar uzayabileceğine yönelik umudumuz var. Pandeminin denetim altına alınması durumunda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ilgili devlet kurumlarından; yılın geri kalan kısmında turizmi canlandıracak aksiyonlar bekliyoruz. Yabancı turistler rezervasyonlarını yapmaya çalışıyor, tatil için ülke seçme dönemindeler. Fakat bunun içerisinde şu an Türkiye yok.”
“Kârdan kıstık, sonlu artırım yaptık”
Faiz, kur ve ÖTV artışına paralel araç bedellerindeki artışa rağmen kiralama bedellerinde birebir oranda bir artırım olmadığına dikkat çeken İnan Ekici, “Bu da bölümün kâr marjındaki mümkün daralma ile desteklenmeye çalışılıyor. Bu noktada hala Avrupa’nın en uygun fiyatlarına sahibiz. Amerika’da günlük kiralamada araç fiyatları ortalama dört-beş kat arttı” dedi.
Çevreci araçlara ilgi artıyor
TOKKDER raporuna nazaran, Renault birinci çeyrekte yüzde 23,2 hisse ile operasyonel araç kiralama bölümünün en çok tercih edilen markası olmayı sürdürdü. Fiat ikinci, Volkswagen üçüncü oldu. Hibrit ve elektrikli araçların oranındaki artış da dikkat çekti. Bölümün araç parkının büyük kısmını yüzde 82,2 ile dizel yakıtlı araçlar oluştururken; akaryakıtlı araçların hissesi yüzde 14,2, hibrit ve elektrikli araçların hissesi ise 3,6’ya ulaştı.
“Çip krizi uzarsa, 2. el almak zorunda kalırız”
Çip krizinin araç kiralama kesimine yansımalarını kıymetlendiren d Ekici, şöyle konuştu: “Çip krizinin ne kadar derinleşeceğini bilmiyoruz. Birçok Avrupa ülkesinde ü tedarik süreçleri uzadı. Avrupa’da kimi ülkelerde ülke kimi marka ve modellerde bulunurluk için 1 yıl sonraya so gün veriyorlar. Bizde şu ana kadar daha fazla bulunurluk b sorunu hissedilmedi. Yarı iletken sorunu çözülmezse birçok marka daha büyük sorun yaşayacak. y Bu da kesimin alımlarına olumsuz tesir edecek. e Bulunurluk azaldıkça kaygılar de artacak. Uzun periyot kiralama açısından bu türlü bir ortamda; ikinci el kiralama ve kontrat uzatmaları ile kendi tahlilini bulmaya çalışacak dal.”
“Yönetmelikler pandemi sonrası için güncellenmeli”
Bugün tüm odağın pandemide olduğunu, lakin geleceğe de odaklanmak gerektiğini lisana getiren İnan Ekici, pandemiden çıkış devrinin daha değerli olduğunu vurguladı ve şu çağrıyı yaptı:
“Pandeminin ortadan kalkmasını beklemeden, kesimlerin önünü tıkayan, gelişmelerini engelleyen durumların ortadan kalkmasına yönelik, günün şartlarına uyumlanacak yönetmelik ve yasal değişiklikler yapılmalı. Düşünülmemiş, yeni alanların da yasal altyapısının ya da uygulamadaki altyapısının süratle uygunlaştırılması davetinde bulunuyorum. Bu noktada da devlet kurumları ile STK’ların iş birliği çok kıymetli.”