Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrasında yeni iktisat ve Merkez Bankası idaresiyle klâsik para siyasetlerine dönüş adımları kredi ve mevduat faizlerinde yükselişi beraberinde getirdi. Lakin kredi faizleri önden koşarken mevduat faizleri o derece süratli artış gösteremedi.
Merkez Bankası bilgilerine nazaran 6 Ekim itibariyle muhtaçlık kredi faizi yüzde 60,93’e çıktı ve 26 Mayıs haftasına nazaran yaklaşık 21 puan arttı. Ticari kredi faizleri ise yüzde 49,35’e çıktı 26 Mayıs haftasından bu yana yükselişi 34.35 puan oldu. 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi ise tıpkı periyotta 11.6 puan artış gösterebildi. 26 Mayıs haftasında kredi mevduat makası eksi 18.88 puan iken 6 Ekim haftasında 3.86 puan müspet istikamette oluştu.
Yeni iktisat ve Merkez Bankası idaresi seçimlerin akabinde hem siyaset faizinde artırıma gitti, hem bankacılık kesimindeki regülasyonlardaki sadeleşmeye hem de miktarsal sıkılaştırma adımları attı. Siyaset faizi yüzde 8,5’ten yüzde 30’a’çekilirken, ticari kredi faizlerinde menkul değer alım zaruriliği doğuran alt hudut kaldırıldı, öteki tüm TL mevduata ait regülasyonlar kaldırılarak kur muhafazalı mevduattan standart TL mevduata dönüşüm gayesi getirildi. Bu adımlar hem kredi faizlerinin artmasını hem de TL mevduat faizlerinin de hareketlenmesini sağladı.
POLİTİKA FAZİSİ GEÇTİ
Merkez Bankası datalarına nazaran gereksinim kredi faizi seçimden evvelki son hafta olan 26 Mayıs haftasında 39,96, düzeyinde iken 6 Ekim haftasında yüzde 60,93’e, ticari kredi faizi 26 Mayıs haftasında yüzde 15 iken 6 Ekim itibariyle yüzde 49,35’e çıktı. 3 aya kadar TL mevduat faizleri ise 26 Mayıs haftasındaki yüzde 33,88 düzeyinden yüzde 45,49’a geldi.
Merkez Bankası datalarında kurumsal kredi kartı ve kredili mevduat hesapları hariç ticari kredi faizi, tüketici kredilesi faizi ile toplam TL mevduat faizine bakıldığında da mevduatın ne kadar geride kaldığı ortada. 6 Ekim haftasında ticari kredi faizi kurumsal kredi kartı ve kredili mevduat hesabı hariç yüzde 49,34, tüketici kredisi faizi yüzde 59,75 düzeyinde iken toplam TL mevduat faizleri yüzde 37,15’te bulunuyor. Tüketici kredisi faizleri 26 Mayıs’tan 6 Ekim’e 34.82 puan, ticari kredi faizi 25.33 puan, mevduat faizi ise yalnızca 11.23 puan arttı. Merkez Bankası’nın birebir devirde siyaset faizinde yaptığı artış ise 21.5 puan oldu. Mevduat faizi hem 3 aya kadar vadelide hem de toplamda siyaset faizi artışının da gerisinde kaldı.
KREDİ MEVDUAT MAKASI 3.86 PUAN POZİTİF
Hem mevduat hem de kredi faizleri doruklarında fakat ortalarındaki alaka seçim öncesine nazaran farklılaştı. Seçim öncesinde uygulanan düşük faiz siyaseti ve bankacılık dalına yönelik regülasyonlar nedeniyle ticari kredi faizi ile 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizleri ortasındaki makas negatif tarafta açılmıştı. 26 Mayıs haftasında 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi yüzde 33,88 iken, ticari kredi faizi yüzde 15 düzeyinde bulunuyordu. Ticari kredi faizi ile TL mevduat faizi ortasındaki makas negatif tarafta 18.88 puan açılmıştı. TL mevduat faizi seçim sonrasındaki haftalarda yükselişini hızlandırmış kredi mevduat makası yeni Merkez Bankası Lideri Gaye Erkan’ın birinci Para Siyaseti Şurası toplantısının haftasında negatif tarafta 26.63 puana ulaşmıştı.
Ardından atılan adımlar ve siyaset faizine her ay gelen artırımlarla kredi mevduat makası daraldı. 8 Ağustoshaftasında ise makas sıfırlandı kredi ve mevduat faizi eşitlendi. 6 Ekim haftasında ise artık makas aykırı istikamette açılmaya başladığının birinci sinyallerini verdi. Ticari kredi faizi yüzde 49,35’e çıktı, 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi yüzde 45,49’a ulaştı. Böylelikle kredi mevduat makası 3.86 puan müspet istikamette oluştu.
Mevduat faizlerinin kredi faizlerinin gerisinde kalmasında en büyük etmen ise bilhassa döviz dönüşlü kur muhafazalı mevduattan standart TL mevduata dönüşler ile TL birikimini standart TL mevduatta kıymetlendirmek isteyen tasarruf sahiplerine uygulanan mevduat faizi farkı yatıyor. Bankacılık dalı kaynaklarının verdiği bilgiye nazaran döviz dönüşlü kur muhafazalı mevduat hesaplarının standart TL mevduata geçişi için datalar mevduat faiz oranı yüzde 50 düzeylerini aşarken, standart TL mevduat faizleri yüzde 33-42 ortasında değişiyor. Bu oranlar da tasarruf ölçüsüne nazaran farklılık gösteriyor.
KAMU İLE ÖZEL BANKALAR AYRIŞTI
Merkez Bankası ve iktisat idaresi tüketici kredilerindeki artış suratının yavaşlatılmasını önemsiyor. Bankacılık kesiminde buna yönelik reaksiyon ise kamu ile özel bankalar ortasında farklılaşmış durumda. Merkez Bankası bilgilerine nazaran 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış olarak kamu bankaları tüketici kredilerinde yüzde 5,42 daralma gösterirken özel bankalarda tıpkı haftada yüzde 31,7 büyüme gösterdi.
Ticari kredilerde ise hızlanma sürüyor, 13 haftalık yıllıklandırılmış kur tesirinden arındırılmış büyüme kamu bankalarında yüzde 26,3, özel bankalarda ise yüzde 8,91 oldu. 26 Mayıs yani seçimden evvelki son haftada kamu bankalarının tüketici kredi büyümesi yüzde 71,68, özel bankaların ise yüzde 82,04 düzeyindeydi. Ticari kredi büyümesi de kamu bankalarında yüzde 62,83 iken özel bankalarda yüzde 13,13 idi. Seçim sonrasında en dikkat çeken her ne kadar farklılaşsa da tüketici kredilerindeki sert ivme kaybı oldu.
2002 SEÇİMİNDEN SONRA BİRİNCİ KEZ
Ekonomim’den Şebnem Yurhan’ın haberine nazaran, mevduat kredi faizinden daha yavaş artsa da hem kredi hem de mevduat faizleri 6 Ekim haftasında neredeyse 21 yılın tepe düzeylerini gördü. Merkez Bankası datalarına nazaran gereksinim kredi faizi 6 Ekim haftasında yüzde 60,93 ile 5 Nisan 2002 haftasındaki yüzde 66,86’dan sonra birinci sefer bu düzeylere yükseldi. Muhtaçlık kredi faizlerinde en son 21.5 yıl evvel bu düzeyler görülmüştü. Ticari kredi faizinde de durum farklı değil. 6 Ekim haftasında ticari kredi faizi yüzde 49,35’e yükseldi.
Daha evvel bu düzeyde ticari kredi faizi 9 Ağustos 2002 haftasında yüzde 50,58, 2022’nin mayıs, haziran ve temmuz aylarında ticari kredi faizleri yüksek seyretmiş ve yüzde 54’e dayanmıştı. 2002 yılının akabinde bu kere 2023’te bu sayılara ulaşıldı. Böylelikle 3 Kasım 2002 genel seçimlerinden bu yana ticari ve muhtaçlık kredi faizlerinde en yüksek düzeyler görülmüş oldu. 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi de 6 Ekim haftasında yüzde 45,49’a yükseldi. Bu oran 25 Nisan 2003 haftasındaki yüzde 46,13 düzeyinden sonra 3 aya kadar vadeli TL mevduatta görülen en yüksek düzey. Yani bankacılık dalı 20.5 yılın doruğunda TL mevduat faizlerinde de.
patronlardunyasi.com