Güldağ: Bayramların da tesiri olsa gerek son bir-iki haftadır daha çok içerideki gelişmeler öne çıktı. Hayli vakittir talep edilen esnafa takviye hibe olarak geldi. Bir sefere mahsus 5 bin lira ve 3 bin lira verilecek. Ölçüsü kâfi bulmayanlar, ’14 aydır kapalıyız nasıl olacak’ diye soranlar çok. Fakat sonuçta, bilhassa esnaftan yükselen ‘artık takviyeler kredi değil, hibe olmalı’ isteğine hükümetçe uyuldu. Artık de kimlerin bu hibeleri alabileceğine ait tartışmalar var. Daha evvel kira dayanağını başvurmasına karşın alamayanlar, ‘bunu da alamayız’ serzenişinde…
Ağaoğlu: Usul bakımından külfetli. Bir de kayıt dışı iktisat tarafı var işin. Kastım şu: Mesela seyyar satıcılar nasıl yararlanacak bundan? Bir yere kayıtlılar mı? Hatırlarsan ‘gelin bunu kimlik numarası üzerinden yapalım, hibeleri TCKN’ye indirelim’ demiştik. Hala bankalı olmayanlarımız var, kayıt altında olmayanlarımız var, onları da hem sisteme kaydetmiş oluruz hem de bu sayede onlara daha adil ve süratli bir yardım sağlamış oluruz. Ölçü olarak geç kalındı, ama hiç yoktan yeterlidir diyen de haklı, 5 bin lira kimin ne kadar muhtaçlığını görür diye soran da…
Güldağ: Turizm ve bağlı çalışan kesimler açısından mesela…
Ağaoğlu: Bir seferlik oluştu bu düşünce. Artı, turizm dönemi başlayacak mı başlamayacak mı? Haziranı da bitireceğiz üzere görünüyor. Geçen yıldan geç açılabilir.
Güldağ: Sanayi tarafı hala yeterli gidiyor. Hammadde ve gibisi problemlere karşın. Kapasite kullanım oranı yüksek…
Ağaoğlu: İhracatları da güzel lakin endüstrinin son 15-20 yıldaki hissesi önemli oranda küçüldü. GSMH içinde aldığı hisse yüzde 17 civarında. Geriye kalan yüzde 83’lük bölgenin kıymetli bir kısmı sorunlu. Bir de imkanlara şu ya da bu nedenle ulaşamayanlar olursa… Parantez içinde söyleyeyim, bu bir kriz anı. Krizler yaratıcı tahliller gerektirir. Meşhur laf vardır, en büyük icatlar savaşta çıkar diye…
Güldağ: Tarihte zorun rolü…
Ağaoğlu: Zira çok dar bir vakitte çok düzgün bir iş yapman lazım ki sonuç alabilesin. İnsanları kayda geçirmek için, bankalı yapmak için, sistemin içinde vergi tabanını genişletmek için bu güzel bir fırsattı. Hala daha fırsattır.
Güldağ: İçeriden devam edecek olursak, gündeme gelen bir öteki bahis Sedat Peker görüntüleri oldu.
Ağaoğlu: Herhalde Türkiye’nin en fazla izlenen dizisi olma yolunda ilerliyor. Bu da enteresan bir durum.
Güldağ: Lakin bir tradeji olarak… Seni bilmiyorum ancak bana son bir kaç haftadır ‘dolar ne olur’ sorusundan daha fazla Sedat Peker’in argümanları soruluyor. “Eğer bu savların yüzde 20’si doğruysa…” diye başlayıp uzayan sorular. Önemli sorgulamalar var toplumda. Yani ben son birkaç haftadır diyeyim, sorulan sorular dolar filan üzerinden değil, daha çok şayet bu argümanlar doğruysa ile başlayan sorular oldu. İnsanların başı karıştı. Ek bir dert oluştu. Moralsizlik oldu benim gözlediğim. Piyasadaki güvensizlik ortamını da besliyor bu… Olay şimdi gereğince açıklığa kavuşturulmuş da değil.
Ağaoğlu: Açıkçası bir yerde iki güvenlik vazifelisi konuşurken şahit olduğumu söyleyeyim. Bir tanesi ekrana bakarak ‘bunların yüzde 1’i doğruysa ülkede yer yerinden oynar’ dedi. Oburu ‘ben bunların yanlışsız olduğuna inanıyorum’. Genel algı da o tarafta. Yenilir yutulur tezler olmadığı istikametinde…
Güldağ: Artık ayıkla pirincin taşını…
Ağaoğlu: Bir hukuk sistemi varsa bu argümanları en azından alt alta dizip hepsinin temizlenmesi gerekiyor. ‘Bana iftira atılıyor’ deyip hata duyurusunda bulunmak kâfi değil. ‘Biz buraya el koymasaydık mafya çökerdi’ diyen eski bakanımız var.
Güldağ: Belirli ki bir trafik var burada…
Ağaoğlu: Hafife alınacak şeyler değil. Bunlara birisinin el atması aslında sistemin bir manada kendini yenilemesi için bir fırsat üzere görünüyor. Zira argümanların üzerine gitmek bile sistemin gerçek ve çalışır olduğunu kanıtlayacak bir durumdur.
Güldağ: Memleket sahipsiz değil bildirisine gereksinim var. Fırsat olarak nitelemene de katılıyorum doğrusu. Zira çok uzun vakittir bir sistemi sistem yapan kurumları unuttuk biz. Sistemin işleyişi kurumlar ortası bağlantılara dayanmalı. Şahıslar ortası ilgilere giderek daha fazla dayanmaya başlamışsa bu ekonomiyi de olumsuz tesirler. Bütün bu olup bitenlerden anlaşılan o ki, denetleyici ve dengeleyici kurumları ivedilikle fonksiyonel hale getirmemiz gerekiyor. İşleyiş şahıslar üzerinden gelişince kaçınılmaz olarak güç simsarlığı büyüyor. Kurumların tesiri zayıfl ıyor. Güce yakın bireyler bundan faydalanacak taban buluyorlar kendilerine. O vakit da kanunlar ve kurallar bazıları için geçerli bazıları için ise geçersiz oluyor.
Ağaoğlu: Ya da keyfiliğe dönüyor iş…
Güldağ: Kurumların daima yıprandığını, fonksiyonsuz kaldığını görürseniz o vakit sisteme inancınız de azalır. Doğruya gerçek. Sıkıntılarınızı fakat birtakım adamlar üzerinden çözebiliyorsanız, bu inancı değil, tedirginliği büyütür. Bu sistemik bir risk algılaması da yaratır. Bu görüntüler ortaya çıktığından bu yana iş dünyası dahil insanların birbirine sorduğu aslında budur. ‘Acaba inançta miyim? Yatırım yapacağım ancak ne kadarı benim? Ya da ne kadar benim kalır?’ Kimse gücenmesin ancak bu sorular başlarda dolaşır doğal olarak. Oluşacak algı budur.
Ağaoğlu: Eninde sonunda hukukun üstünlüğü, hukukun çalışması, adalet sisteminin çalışması üzere temel bahisleri sorgulattırıyor aslında bakarsan. Senin söylediğin güç simsarlığının bir öteki versiyonu olarak da ‘mikro iktidarlar’ diye bir tarif var. Lokalde, bölgede, bir dalda, bir uzmanlık alanında yahut bir yerlerde bir kadro mikro iktidarlar var. Bunlar kural kanun tanımaz bir hale gelmiş diye bir algı var. Bu algıyı yıkmak için yeterli bir fırsat geldi.
Güldağ: Devletin en kıymetli vazifesi can güvenliği başta toplumda her türlü inançlı ortamı sağlamak.
Ağaoğlu: Can güvenliği ve adaleti sağlamak. Adalet de kendini inançta hissetmenin bir kesimi. En çok gereksinim duyduğumuz histir adalet.
Güldağ: Birey olarak da, toplum olarak da ve de iktisat cephesinde de o denli… Düzgün işleyen kurumların hakim güç olduğu, hukukun üstünlüğünün herkes için birebir derecede geçerli olduğu bir eko-sistemde iktisat güzel işler. Pekala, sistem güç simsarlığının gelişmesine taban hazırlayan bir yapıdaysa ne olur? İktisat işlemez mi? İşler işlemesine lakin çarpık çurpuk işler. Gelişme suratı önemli derecede düşer. Yatırım düşer. Hem fiziki hem de entellektüel sermaye yurt dışına yelken açar.
Ağaoğlu: Gelişme ve büyüme o koşullarda muhakkak Türkiye’nin potansiyeli altında olur. Bu düzeltilmediği takdirde biz gerçek potansiyele ulaşamayız. Halbuki Türkiye’de bir grup kurumları çalışır, fonksiyonel hale getirirsek, Türkiye’nin atılım yapmak için önemli bir potansiyeli var. Ortayı çok süratli kapatabilme yeteneğimiz var.
Güldağ: Müsaadenle bu haftayı meşgul eden bir öteki çetrefilli hususa geçeyim. Kripto paralar adeta çöktü…
Ağaoğlu: Evet, kağıttan kuleler çöktü!
Güldağ: Çöktü de, neden çöktü?
Ağaoğlu: Birincisi, yoruldular. Bitcoin o denli artık yükselmeler yapmaz oldu. Lakin çöküşü hızlandıran sebep, Çin’in bütün finans kurumlarına kripto para aktarmalarını yasaklaması oldu.
Güldağ: Elon Musk’ın açıklamaları da tesirli oldu güya. Bitcoin ile satış yapmayacağız tarafındaki kelamları…
Ağaoğlu: Elon Musk’ın zıpır bir manipülatör olduğunu düşünüyorum. Açıkçılara çok laf eden birisi lakin kendisi 10 yıldır açığa otomobil satıyor işin aslına bakarsan. Olmayan bir otomobilin üzerine koskoca bir imparatorluk dikti. Bitcoin ile söylediği şey, ‘Bitcoin çevreci değil, o yüzden biz artık Bitcoin’le yatırım yapmayacağız’ Ne kadar aldığını sattığını bilmiyorum ancak üzerine bir gölge düşürdüğü kesin. ‘Bitcoin ile otomobil satmayacağım’ dedi o daha değerli. Bitcoin yahut başka kripto paraların en büyük açmazı bir değişim aracı olmamaları. Spekülatörlerin çok sevdiği bir oyuncak. Ancak bireylerin de çok sevdiği bir şey haline geldi. Beşerler ekranlarından rahatlıkla izliyor. Orada fiyatlar inip çıkınca bir hisle yaşadığını hissediyor.
Güldağ: Artık girseydim arabayı almıştım, tüh buzdolabını kaçırdık gibi…
Ağaoğlu: Fırsat kaçırmama duygusu diyeyim. Bir de konutta oturuyor, canı sıkılıyor. Kripto para borsaları ise 7/24 açık. Ve de kimse yasa dışı demedi.
Güldağ: Evet alım satımı rahat.
Ağaoğlu: O vakit neden yapmayayım diye düşünüyor beşerler. Daha evvelce bu türlü bir fırsat yakalamamışlardı. Daima kazanırken çok da eğlenceli. Düzenlendikten sonra biraz hayat olağana dönecektir diye düşünüyorum. Güldağ: Lakin 30 binin de altına indi…
Ağaoğlu: Gelen darbe biraz sert oldu.
Güldağ: Pekala sert vurdu, bir süre başını kaldıramaz mı, sert vurdu birebir sertlikte geri gelir mi?
Ağaoğlu: Burada Hodler denen alıp tutan insanların hali değerli. Onlar aslında işin ne istikamete yanlışsız olacağına karar veriyor. Onlar satmadığı sürece 40 bin, 30 bin, 25 bin, 10 bin her nerye bir yere düşüp ondan sonra onların hareketine nazaran tekrar üst çıkabilir. Ancak atfedilen pahaların o kadar da gerçek olmayabileceği sorusu insanların başında oluştu. Onun için yakın vadede almış ve biraz da ziyan etmiş olanlar, daha fazla ziyan etmeyeyim diye satanlar olunca büyük ağabeyler, o balina denilenler çekiliyorlar kenara, onlar çekilince fiyat daha süratli düşüyor. Tekrar gelirlerse toparlanır.
Güldağ: Diyorsun ki bu pilav daha çok su kaldırır…
Ağaoğlu: İşin teknolojisini daima farklı tutuyorum. Blockchain yesyeni bir ihtilal. Artık kullanıma girecek. Kriptolarla ilgili hala daha önlemli olmak ismine kendimi koruyorum ancak şu düşüşü çok çıkmış olan bir ekip fiyatların olağanlaşması olarak da görüyorum.
Enflasyona endeksli tahviller alternatif olabilir
Güldağ: Döviz karşısında erimeyen, yenilmeyen bir şey varsa o da emtia…
Ağaoğlu: Emtia bloğu diyelim. Lakin petrol uzun vakitten beridir manipüle edildiği için başka tutuyorum, petrol üreten ülkeler tarafından bir manipülasyon var. İstedikleri fiyat 70 dolar. Talep tam manasıyla geri gelene kadar 60-65 dolar düzeylerinde tutalım dediler. Başardılar da…
Güldağ: Aşılama ile olağanlaşma başladıkça…
Ağaoğlu: Talep yavaş yavaş geliyor. Amerika mesela 80 milyon doz aşıyı hibe etme kararı verdi. Evvel yağmaladı, işini gördü, artık lütfedip hibe edecekler. Evvel büyük iktisat olarak onlar açılıyorlar, onlar açılınca petroldeki talep oraya hakikat yaklaşacak.
Güldağ: O vakit nereye çıkar fiyatlar?
Ağaoğlu: 4 Temmuz kıymetli, zira bu bağımsızlık gününden sonra tatil dönemi başlar. Beşerler otomobil kullanmaya başlar, talebin çok fazla arttığı bir periyottur. O periyot büyük ihtimalle petrolde yüksek düzeyleri göreceğiz.
Güldağ: Petrol dışında ne bekliyorsun?
Ağaoğlu: Endüstriyel metaller tarafında büyük bir yükselişin artık zorlandığı bir yere geliyoruz. Bunda demir cevherini farklı tutuyorum. Orada da birtakım manipülasyonlar var. Hakeza kereste tarafında olduğu üzere. Kereste yüzde 300’ü aşan bir getiri sağladı. Gerisinden yeniden COVID-19 nedeniyle insanların kent dışında küçük ağaç konutlar yapma hayaliyle başlayan ve onun beslediği bir manipülasyon diyeyim…
Güldağ: Ziraî emtia tarafında…
Ağaoğlu: Orada da aşikâr bir çok alım bölgesine geldik. Bir düzeltme başladı. Bunlar bir modül o tasaları hafifl endiriyor.
Güldağ: Karşılaştığımız sorulardan biri de, enflasyona karşı kendimizi nasıl koruyalım? Hammadde fiyatları yükselişine devam ediyor. Altın al, dolar al dışında ne söylenebilir? O denli bir şey söyleyelim ki, hem birikimimiz varsa enflasyon karşısında koruyalım hem memlekete de yararlı olsun. enflasyona endeksli tahvil mi mesela?
Ağaoğlu: Bayramda gördüğümüz en değerli şey ABD’deki enflasyon sayılarının çok yüksek gelmesiydi. O beraberinde Amerikan faizlerinin yükselmesine yol açtı. Borsalar düşüşe geçti.
Güldağ: Merkez bankalarının açıklamaları biraz sakinleştirdi…
Ağaoğlu: Değerli nokta ABD 10 yıllık tahvillerinin getirisi 1.77’nin üzerine yerleşirse 2’ye hakikat gideceğiz üzere görünüyor. İki haftalık bir mühlet 1.77’nin üzerinde kalması 2’yi getiriyor.
Güldağ: Senin tahliller ne diyor?
Ağaoğlu: 2’ye geleceğiz üzere görünüyor. Emtia tarafındaki baskı çok önemli. Bize gelen tesir, biz aslında yüksek petrol fiyatı, yüksek hammadde fiyatı nedeniyle enflasyon ithal ediyoruz. Bu arz taraflı bir enflasyon baskısı, bunu faizle düşüremezsiniz. Mecburen ithal ettiğiniz bir enflasyon, buna karşı korunma epey güç.
Güldağ: Tahlil ve teklif?
Ağaoğlu: Dediğin enflasyona endeksli tahviller birinci alternatiflerdir, ABD’de de şu anda talep gören enstrümanlar olarak var. Geliriniz enflasyon kadar artmadığı sürece bir sonraki sene fiyatlar tıpkı kalsa bile siz o enflasyonu hayat pahalılığı olarak hissetmeye devam ediyorsunuz. Bunun önüne geçmenin bir yolu var mı? Maalesef yok. Bundan nasıl korunursun? 3 liradan 5 liraya fiyatı artan objenin pay senedini satın alabilirsin. Lakin zati bunun bu türlü olacağını düşündükleri için pay senetleri daha evvelden üst çıkmıştı. Korunacak bir imkan maalesef yok, tek imkan enflasyona endeksli tahviller olabilir.
“Altın ve gümüşte yakın gelecek için tepe gözükmüyor”
Güldağ: Var mı bu türlü son paylaşacağımız bir mevzu, kendini müdafaa diye başladık…
Ağaoğlu: Altın ve gümüşü daima konuşuyoruz, klasik olduğu üzere… Teknik birtakım düzeyleri aştılar. Fakat gümüş için söyleyebilirim, 27.75’in üzerine çıktı, o açıdan avantaj var. 28.75 üzere bir düzey var o da çıkarsa. Altın bir çıt öne çıktı şu anda fakat gümüşün desteklemediği altın gitmez. 28.85 üzere 28.65 üzere bir düzeyin üzerine çıkarsa gümüş 30 dolara gidiyor, altın da çıkar fakat yeni bir tepe her ikisi için de yakın gelecekte yok.