Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, Baht Sohbetleri’nde bu hafta piyasalardaki fiyatlamaları konuştu. İkili, en çok merak edilen ‘dövizde yükseliş trendinin devam edip etmeyeceği’ sorusuna cevap aradı. Ağaoğlu ‘faiz denkliği’ sağlanmadan döviz kurlarında sağlıklı fiyatlama oluşmayacağını söyledi.
Ekonomik gidişata değinen Ağaoğlu, kur sonrası badirenin ödemeler istikrarında yaşanacağına, Türkiye’nin ithalat yapmakta zorlanabileceğine dikkat çekti. Merkez Bankası’nın son faiz kararını da pahalandıran ikili, enflasyonla direkt uğraş etmek yerine tesirlerinin bastırılmaya çalışıldığını lisana getirdi.
Güldağ: Döviz kurlarında üst taraflı eğilim başladı. TL’de mayıs başından bu yana neredeyse yüzde 10 kıymet kaybı var. Dolar/TL 16,45 düzeylerini gördü. Evvelki sohbetlerimizde hareketin teknik tahlille değerlendirilemeyeceğini söylemiştin lakin tecrüben nereye gerçek gideceğini söylüyor kurların?
Ağaoğlu: Türk lirasının teknik tahlili yapılabilir durumda değil. Sebebi de şu; teknik tahlil dediğin grafikler üzerinden bir varsayım usulüdür. 110 değişik metod kullanılır. Ben de uzun yıllardır kullanıyorum. Tek temel varsayım vardır. “Bütün bilgi fiyatın içindedir” der ve fiyat özgür oluştuğu vakit onun tahlilini yapabilirsiniz. Şu anda Türkiye’de dolar kuru maalesef hür oluşmuyor. Hakeza faiz hür oluşmuyor. Yani bir tarafta yüzde 17 Kur Muhafazalı Mevduat faiz var, bir tarafta yüzde 28-30 ortası kredi faizi var, öteki tarafta yüzde 70 enflasyon var. Ben daima söylerim; aslolan faizdir. Faiz denkliğini sağlayamadığımız yahut bir platoya oturtamadığınız sürece dolar kurunda fiyatlamanız çok zorlaşıyor. Biz zannederiz ki aslolan dolar kurudur. Hayır dolar kurunu bile faiz belirler. Faiz yükselince dolar düşer, faizi düşürse dolar çıkar.
Güldağ: Aşağı istikametli potansiyel mi, yüksek üst istikametli potansiyel mi fazla diye bakarsak…
Ağaoğlu: Kur buradan aşağı gittiğinde, kaçtan alırsınız? 13’ten alır mısınız bugün? 13’ten alırım diyenler vardır, 14’ten alırım diyen de olur. 15’e bile razı olan vardır. Demek ki aşağı tarafı sonlu, inme ihtimali az, üste gitme ihtimali daha yüksek. Hani nereye masraf sorusunun karşılığı pek yok bende. Bir kopup gitme ihtimalimiz azaldı. Neden derseniz onların olması için yabancıların Türkiye’de olması gerekiyor, yoklar. Türkiye’de zorlama kimi durum alanlar vardır fakat onlarla ilgimizi bayadır koparttık. Yani 3 kere köprüleri yıktık. Biz bizeyiz. Biz de bir halde ortak mutabakatla belirli bir yerde tutmaya çalışıyoruz. Ta ki işler çok sarpa sarana kadar. Çok sarpa sararsa ne olur diye baktığımızda tedarik sorunu yaşarız ve bir sonraki kriz kurdan çıkmaz. Benim iddiam bir sonraki yaşayacağınız ıstırap ödemeler istikrarı tarafında olacak. İthalat yapmakta zorlanabiliriz. O vakit fiyatını tartışır mıyız noktasında, yani pek fazla tartışmayabiliriz zira mecburî gereksinimlerimizi karşılamak için rastgele bir fiyata razı olabiliriz. O fiyat neresidir bilmiyorum ancak makulü nedir diye sorarsan, faizi denkleştirmeden makulü söylemem mümkün değil. Faizi denkleştirmemiz, bir yere oturtmamız lazım.
Güldağ: Üstün bono yada enflasyona endeksli tahvil bir heyecan yarattı üzere. Kurda aşağı taraflı hareket gördük fakat sonlu kaldı. Bir hafta sonra açıklanabilir yeni eser…
Ağaoğlu: Üstün bono deyince yüzde 195’lik bir Derviş bonosu, yüzde 50’lik Tansu Çiller bonosu geliyor aklıma. Yıllık yüzde 406’ydı faiz. Pekala faiz denkliği harika bono yahut enflasyona endeksli olacaktıysa o vakit biz bu kadar düşünceyi neden yaşadık? diye sormak lazım. Bir işe fayda mı? sorusunu söyleyeyim… Kur Muhafazalı Mevduat işe yaradı mı? Kısa bir mühlet yaradı, kuru 18’den 13’e düşürdü. Evet aslında o bir müdahale idi. Aslında bütün müdahaleler için geçerli olan bir şey var, müdahale vakit kazandırır. Siz o vakit da ne yapacağınıza bakın, o vakit da o müdahaleyi gerektiren şartı ortadan kaldırıp tekrarlanmasının önüne geçtiyseniz müdahale başarılıdır ve işe fayda lakin biz kur muhafazalı mevduatta evet 13’e indirdik, artık tekrar 16’dayız. Bir işe yaradı mı? Tam aksine bir de Kur Muhafazalı Mevduat’ta ağustosun ortasında tekrardan uğraşacağız. Nasıl bir tahlil bulunacak onu da bilmiyoruz.
Güldağ: Pekala bütün bu şartları dikkate aldığında; ne yaparsın, nereye yatırırsın paranı?
Ağaoğlu: Dövizde yahut altında olanlar için yapılacak fazla bir şey yok, bozmazsınız beklersiniz ne olacak diye. Sorun Türk lirasında kalanlarda oldu. KKM ile değerli bir kısım dövize çevrildi esasen. TL’de durmak çok anlamsızlaştı. Enflasyon tarafında beşerler korunmak için gayrimenkule yöneldiler, o fiyatları yükseltti. Gerisinden yeniden konuta sübvanse edilmiş bir kredi dalgası geldi. O bir kere daha üst çıkarttı. Şu an da alternatif olarak gayrimenkul tarafı ve borsa tarafı kaldı, TL’de kalanlar için. Büyük parası olanlar gayrimenkule, küçük tasarrufu olanlar borsaya gittiler. Borsa, dolar bazında hala daha çok ucuz mesela borsa alternatif midir? Benim için alternatifl erden biridir. Bilhassa küçük tasarrufl ar için borsa.. Hani Antalya’da bir yerim olsaydı herhalde satardım diye düşünüyorum.
Güldağ: Tasarrufunu döviz olarak kullanmak isteyen olursa?
Ağaolu: Döviz alır mısınız, bende pek karşılığı olmayan bir soru. Sanırım sahiden gereksinimim varsa almayı düşünürüm. Enflasyona endeksli bir TL bonosu çıkarsa âlâ bir yatırım alternatifi olabilir. Dövizden oraya kayış olur mu onu pek beklemem. Fakat tekrar birebir yerdeyim faiz denklemi platosu oluşmadığı için fiyatlama yapmakta çok zorlanıyoruz. Sahiden o faiz denkliği olmadığı sürece, yani paranın maliyetini bilmediğimiz sürece hakikaten nasıl hesap yapacağımızı bilemiyoruz.
Güldağ: Emtiaya yahut hammaddeye dayalı yatırım fonları da çok konuşuluyor…
Ağaoğlu: Ukrayna- Rusya savaşının şu yahut bu formda yavaş yavaş denklemden çıkacağını düşünüyorum. Evet politik olarak süreç devam edecek. Yaptırımlar devam etse de gerek satıcıların gerek alıcıların bir akışkanlık kazandıracak yol bulacağını düşünüyorum. Yani bu şu demek: İran’la Türkiye ortasında hawala denen bir sistem var, biz ticareti o denli yürütüyoruz. Hawala dediğiniz şey bizim Kapalıçarşı’daki indirmecilerin prosedürüdür. İran’da parasını birisi bir kuyumcuya verir. Gelip burada Türkiye’deki bir kuyumcudan alır.
Ziraî emtia tarafında bir geri çekilme olduğu vakit bu fonlara yatırım yapılabilir diye düşünüyorum. Bu ortada hammadde demişken; üreticilerimize, “hammadde tedarikini garantiye alın, teminat altına alın” derim.
Altında 1856, gümüşte 23,80 kritik eşik
Güldağ: Mali sıkılaştırmalar ve stagfl asyon telaşları çerçevesinde altın ve gümüş için ne dersin?
Ağaoğlu: Bence bir bilgi kirliliği sorunu var. Artık bunu neden söylüyorum dersen, Türkiye’nin altınlarının Londra’da satıldığı o yüzden altın fiyatlarının çok düştüğü ile ilgili bir dedikodu dolaştı ortalıkta. Merkez Bankası rezervlerini takip ediyorum etmesine de mesela birtakım rezervlerin bloke olduğu ile ilgili öteki bir bilgi daha geliyor. Artık benim başımda da çok bilgi kirliliği oluşuyor ve değişik, hani kimileri da muteber kaynaklar benim için. Türkiye’den kaynaklı bir altın düşüşü olmuşsa biz bunu bilmiyorsak Türkiye olarak sahiden üzücü bir durumdur diye düşünüyorum. Lakin şu net benim başımda altın ve gümüş bu enflasyon ortamında son derece berbat performans gösterdiler. Bilhassa gümüş tarafı beni çok yanılttı. Enflasyona karşı çok güzel bir korunma aracı görünüyor, altın ve gümüş neden korumadılar diye baktığımda misal bir durum coinlerde de oldu. Lakin coinlerin çok fazla müdahale edilmesine gerek yok. Bu ortada onların bağımsız, işte merkeziyetsiz yapılar olduğu o yüzden de güzel bir enflasyon korunma aracı olduğu ile ilgili bir efsane de son kriz sırasında çöktü. Fed faiz arttırınca onlar da geriledi. Ancak altın, gümüşle ilgili Londra kaynaklı teyit edilmiş bir bilgi, o da şu; aslında her ikisinin de fiyatının çok fazla artmaması için yapay biraz müdahale edildiği, ki şayet onlar da üst çıkarsa enflasyon kalıcılığı herkes tarafından kabul edilecek. Bu kabul edilmesin en azından biz beklentileri yönetebilelim diyerekten hafif manipülatif bir denetim yapıldığı altın ve gümüşte, bana da mantıklı geldi. Yani ya da yanıldığım için orayı düzgün bir mazeret olarak kullanıyor olabilirim. Yanlış anlamayın lakin beni biraz şaşırttı. Altın en son baktığımda 1820’lerden 1845’lere çıkmıştı. 1970 kritik eşikte, orası geçilmez. 1820, 1780’lerin altına kadar, 1835’lere gelecek dedim. 1780’lere gelebilir dedim. 1740’lı sayılara kadar geldi, işte orada Türkiye’nin satışı konuşuluyordu. Hala daha 1865 kritik eşik, ons olarak konuşuyorum. Şayet orası aşılırsa ki ben aşılacağını düşünüyorum. 1970’e kadar geliriz lakin bu yakın vakitte değil. Önümüzdeki bir yıllık perspektif için konuşayım. Gümüşte de 23,80 civarlarında kritik bir eşik var oraya kadar gelir ancak ondan sonra gitmesi güç. Şayet orası giderse altını da beraberinde götürür.
Piyasa yeni düzenlemeleri bekliyor
Güldağ: Merkez Bankası mayıs toplantısında beklendiği üzere faizi değiştirmedi. Açıklamalarda da enflasyondaki yükselişi durduracak net bir işaret tekrar görmedik. PPK metninde en temel değişiklik “değerlendirme süreçleri tamamlanan teminat ve likidite siyaset adımları devreye alınacaktır” cümlesi oldu. Belirli ki önümüzdeki günlerde yeni düzenlemelere yenileri eklenecek.
Ağaoğlu: Merkez Bankası, enflasyonla direkt uğraş etmek yerine tesirlerini bastırmaya yönelik, soru işaretleri ile dolu siyasetler izlemeye devam ediyor. Faiz silahını kullanamadığı için, makroihtiyati siyaset setini ek önlemlerle güçlendireceğini söylemişti. Bugünkü iletisi da bu ek önlemlerden. TCMB’deki teminatların yabancı paradan TL’ye kayması için kimi düzenlemeler olabilir. Krediler üzerindeki zarurî karşılıklara bir ayar gelebilir. Vaktimiz sanırım çok kalmadı, bir sonraki hafta Merkez’in neler yapabileceğini ve tesirlerinin neler olabileceğini ayrıntılarıyla konuşuruz.