Barış ERKAYA
Borsa İstanbul yeniden tepe seyahatine geri döndü. Dolar bazında ise endeks tarihi doruğundan hala yüzde 69 daha aşağıda. Ancak TL bazında 17 Mart 2020’deki taban düzeyden bu yana yükseliş yüzde 217. Her yatırımcının bu yükselişe bakış formu farklı. Dolar yahut en makus enflasyon bazında bakanlar açısından borsa şimdi yükselişine başlamış bile değil. TL bazında bakanlar için ise artık temkinli olma vakti. Zira bu bölümün savlarına nazaran her ne kadar endeks bu süreçte TL bazında iki katına çıkmış olsa da birtakım BİST-100 payları 15-20 katı fiyatlara ulaşmış durumda. Yani dolar bazında bile fiyatı 5 ila 7 katına çıkmış paylar var.
DAHA SEÇİCİ ALIM VAKTİ
O halde onları da biraz ciddiye alıp pay seçiminde daha seçici olmanın kimseye bir ziyanı yok. Kaldı ki borsa uzmanları ve analistler de bu sıralar pay tahlillerinde kılı kırk yararak daha ucuz kalmış paylara yönelmenin daha mantıklı olduğuna inanıyor. Bugüne kadar 15-20 katına çıkmış olan BİST-100 paylarının yükselmemesi için bir sebep var mı? Hayır. Sonuçta bir pay senedinin fiyatının bu kadar yükseliyor olmasının, şayet ki içerisinde bir spekülasyon yahut manipülasyon ögesi yoksa, finansal yahut geleceğe yönelik beklenti açısından değerli bir sebebi olabilir. Bu beklentinin tamamı satın alınmamışsa bu durumda bu payların daha da yükselmeyeceğinin bir garantisi yok. Ama dalına nazaran hala ucuz kalmış endeks paylarının düşük risk-yüksek getiri istikrarında daha fazla öne çıkma mümkünlüğü istatistiksel olarak da mantık açısından da daha akla yatkın görünüyor.
DÖRT TEMEL DEĞERLEME RASYOSU
Bu telaşları ve beklentileri bir ortaya getirip biz de sektörel olarak hangi payların şu ana kadar kendi kesimlerindeki öteki şirketlere nazaran daha düşük değerleme rasyolarına sahip olduğunu tahlil ettik. Stockkey.com datalarından derlediğimiz fiyat/kazanç (f/k), piyasa değeri/faiz amortisman vergi öncesi kar (pd/FAVÖK), piyasa değeri/defter bedeli (pd/dd) ve piyasa değeri/net satış üzere temel esas değerleme rasyolarında şirketleri kesimlerine nazaran ayırarak bölüm rasyolarında ortalamada en düşük düzeylerde kalmış olan şirketleri listeledik. Bunu yaparken de spekülasyon ögesini bir nebze olsun dışarıda bırakabilmek açısından yalnızca BİST-100 endeksine dahil olan pay senetlerini aldık. Yani tabloda göreceğiniz bilgiler, dalının en ucuz değerleme rasyolarına sahip paylarını değil en düşük değerleme rasyolarına sahip BİST-100 paylarını gösteriyor. Hal bu türlü olunca da birtakım bölümlerde en düşük rasyoya sahip BİST-100 payı bulunamadıysa bu durumda o bölümleri liste dışı bırakmayı tercih ettik.
TABLO NASIL OKUNMALI
Artık bu tabloyu nasıl okumak gerekiyor? Dikkat ederseniz her bir dalın her bir rasyoda en düşük ve en yüksek değerleriyazılı. Kimi dallarda bu rasyoların en alt ve en üst referans kıymetleri ortasında uçurumlar olduğu dikkat çekecektir. Bu uçurum nedeniyle sağlıklı bir bölüm ortalaması almak pek mümkün olmayabiliyor. Bu nedenle her bir dalı ve altında yazan hisseyi değerlendirmeye alırken bunu akılda tutmakta fayda bulunuyor. Listede ikinci dikkat edilmesi gereken nokta şu: Burada yer alan pay senetlerinin bölümün en ucuz payları olduğu algısına kapılmamak gerekiyor. Listenin temel hedefi bölüm ortalamalarına nazaran en düşük rasyoya sahip olan BİST-100 şirketlerinin durumunu ortaya koyabilmek. Lakin bu bile o pay senedinin ucuz olduğu manasına gelmeyebilir. Zira kesimin genel olarak ucuz olmaması üzere bir durum da ortaya çıkabilir. Burada mantıklı olan herkesin listedeki duruma bakıp her bir şirketle ilgili özel durumu, bugüne kadarki pay performansını ve rasyolarının düşük kalmasının altında bir sebep olup olmadığını kendi metotlarıyla tahlil etmesi.
NEDEN DEĞERLİ?
Pekala bu rasyolar neden kıymetli? Bir şirketin değerlemesiyapılırken farklı kimi değerleme yöntmeleri kullanılır. Bunlardan en bilinenleri (ki bunları yeni halka arzlar sırasında halk arz izahnamelerinin eklerinde fiyat tespit raporlarında da sıkça görüyoruz) İndirgenmiş Nakit Akım Tahlilleri yoluyla değerleme, başkası de piyasa çarpanlarıyla yapılan değerlemeler. İndirgenmiş Nakit Akım Tahlili formülüyle yapılan değerlemelerde her bir şirketin tek tek kendi özel durumu ve bölümüne ait ileriye dönük en az 10 yıllık beklentiler formülüze edilerek net bugünkü pahaya indirgenir. Bu nedenle her bir şirket için farklı başka yapılması gereken bir değerleme yoludur. Lakin bölüm ortalamalarıyla hesaplanan piyasa çarpanları formülünde çoklukla şirketlerin halka açık emsallerinin bölüm ortalamaları değerlendirmeye alınır. İşte bu liste de aslında bunun kolay bir örneği diyebiliriz. Lakin unutmamak gerekiyor ki bölüm çarpanlarıyla bile hesaplama yaparken fiyatlama davranışlarında şirketlerin beklenen finansal performansı da kıymetlidir. Örneğin yıl sonu için kestirim edilen kar, net satış, FAVÖK üzere dataları hesaplamaya dahil edilerek mevcut rasyonun motamot devam etmesi durumunda piyasa bedelinin ne kadar artması gerektiği hesaplanır. Örneğin karı yıl sonuna kadar iki kat artacak olan bir şirketin mevcut f/k rasyosunu koruyacağı beklentisi varsa bu durumda piyasa bedelinin de iki kat artacağı beklentisi gibi…
KESİMİNİN GERİSİNDE KALANLAR
Lakin bu rasyoların yalnızca geleceğe dönük değil mevcut durumu da gösterme özelliği bulunur. Zira dalındaki öbür şirketlerin örneğin yıllık karının 15 katı bir fiyatla süreç görüyorsa ve şirketin finansal performansıyla ilgili rastgele bir makus beklenti yoksa bu durumda f/k çarpanı örneğin yıllık karının 7 katı düzeyde olan bir şirketin aslında yarı yarıya ucuz bir fiyatla süreç gördüğü kabul edilebilir. Burada kıymetli olan şirketin klâsik olarak f/k’sının bölüm ortalamasının daima yarısına yakın süreç görüyor olup olmadığı. Şayet şirket klasik olarak f/k açısından aslında yarı performansla süreç görüyorsa bu durumda dal ortalamalarına hareketlenmenin uzun vadeli bir beklenti olarak değerlendirmesi daha gerçek görülür. Yani bir gün bu döngüyü kıracağı beklentisiyle…
Burada mevcut finansal durumu ve piyasa pahası açısından sektörel sapmalara en uzak rasyo piyasa değeri/defter kıymeti rasyosu olarak kabul ediliyor. Zira bir şirketin piyasa kıymetinin karına, FAVÖK’üne, satışına oranı konjonktürel olarak yıl içerisinde bile çok büyük sapmalar yaşayabilirken ölçek büyüklüğü olarak özsermaye ekseriyetle daha istikrarlı bir seyir izler. Olağan yıllık karına nazaran düşük özsermayeyle çalışan bölümler istisna olarak kabul edilebilir.
PAY SEÇERKEN BUNLARA DİKKAT!
Tüm yazılanları özetlemek gerekirse… Bir pay senedini seçerken dikkat edilmesi gerekenler birtakım noktalar:
- Şirket payları bölümüne nazaran bariz derecede ucuz kalmış mı?
- Şirketle ilgili gelecek beklentileri rasyolara gereğince yansımış mı?
- Şirket süreç hacmi yahut takastaki dağılıma nazaran spekülasyona açık mı? Münasebetiyle beklenen fiyat hareketlerini baskı altına alabilecek bir tahta sahipliği durumu kelam konusu mu?
- Sektörel olarak gelecekte öne çıkabilecek bir kesimde mi süreç görüyor?
- Yasal düzenlemeler açısından şirket yahut kesimi rastgele bir yakın tehlike taşıyor mu?
- Şirketin ana hissedarları gereğince şeffaf mı? Şirketle ilgili datalara yönelik rastgele bir kuşku kelam konusu mu?
- Şirket paylarını baskı altına alacak yahut dolanımdaki pay sayısını artıracak tipten ana hissedarların pay satışı var mı? Ya da tam aykırısı hissedarla tahtadan pay alıyor mu?
- Şirketin finansal performansı istikrarlı mı yoksa yıldan yıla çok dalgalanmalar yaşanıyor mu? Bu durum şirketle ilgili dengeli gelecek beklentilerinin oluşturulup oluşturulamayacağı açısından değerli.