GONG programına konuk olan Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği Lideri Tevfik Eraslan, Hakan Güldağ ve Kenan Sözbir’in sorularını yanıtladı.
Eraslan, halka arzlardaki yükseliş trendinin devam edebilmesi için ülkemize yabancı yatırımcının ilgisinin artırılmasının değerli olduğunu vurguladı.
– Hakan Güldağ: Son vakitlerde halka arzlara ve borsaya ilgi değerli ölçüde arttı. Siz büyük resmi nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Tevfik Eraslan: Bu günler sermaye piyasaları açısından hasretini çektiğimiz günlerdi. Ferdî yatırımcıların borsaya gelmeleri ve şirketlerimize ortak olmaları bizim çok istek ettiğimiz bir mevzuydu ve bunu uzun yıllar başaramamıştık. Fakat 2019 yılından itibaren çok önemli bir ivmelenme gördük. Sayılar bir milyon düzeylerinden iki milyon yedi yüz bin yatırımcı düzeyine kadar geldi. Sermaye piyasaları ve halka arzlarla ilgili Türkiye’deki sorun, talep yetersizliğiydi.
Talebi oluşturabilince şirketler de ederinden yatırımcılara satılabilince bu sefer şirket sahipleri de artık şirketlerini gönül rahatlığıyla halka arz etmek için sıraya girer hale geldi. 2020 yılında sekiz adet, bu yıl ise şu ana kadar on üç tane halka arz gerçekleştirmiş olduk. Sekiz milyarı geçen bir kaynak ölçüsünü da şirketlerimize aktarılmasına imkan sağladık. Bizim üstümüze düşen ana misyonun bu trendi devam ettirmek olduğunu biliyoruz. Bunun sorumluluğuyla hareket ediyoruz.
“Birlik olarak yabancı yatırımcı ülkeye çekmek için çalışıyoruz”
– Hakan Güldağ: Bu yılki on üç halka arzı özellikleri bakımından nasıl pahalandırmak gerekir?
Tevfik Eraslan: Halka arz olmak isteyen şirketlere kapımız, Sermaye Piyasası Kurulu’nun kriterlerini yerine getirmek koşuluyla, açık. Buradaki şirketlerin yüklü bir kısmı güç kesimi kökenli. Önümüzdeki periyotta de çok sayıda şirket halka arz olmak için hazırlık yapıyor. Bu son derece sevindirici bir durum.
Öbür taraftan toplam yirmi bir şirketimizin yirmisinden konuşacak olursak bunlardan on beş adedinin fiyat performansının halka arz fiyatının epeyce üzerinde olduğunu görüyoruz. Beş adedinin ise halka arz fiyatına nazaran bir ölçü geride kaldığını gözlemliyoruz. Münasebetiyle yirmi halka arzdan on beş adedinde müspet bir sonucumuz var, beş adedinde ise şimdi yatırımcının yüzünü güldürecek sonuçlar oluşmamış durumda. Bir taraftan halka arzlarla birlikte piyasada arzlar artarken öteki taraftan yabancı yatırımcı da büyük oranda çıkış yapıyor.
2019 şubat ayında Borsa İstanbul’da yabancıların sahiplik oranı yüzde altmış beş iken bu oran bugün yüzde kırk ikiye geldi. Hasebiyle ferdi yatırımcıya, halka arzlar ve yabancı yatırımcının boşluğu sebebiyle çift yük bindirmiş oluyoruz. Bunun toparlanması için yabancı yatırımcının kesinlikle olması gerektiğini düşünüyorum. Son devirdeki halka arzların kimilerinde halk arz fiyatının geride kalması şirketlerin ekonomik durumları yahut gelecek perspektiflerinden çok halka arzların çok büyük ölçekler haline gelmesi ve ferdî yatırımcının bu iş için ayırdığı kaynağın kâfi olmaması açısından da bu bahse bakmak gerekir.
Birlik olarak bir taraftan da yabancı yatırımcıya Türkiye’yi anlatabiliriz ve niyetlerini nasıl olumluya çevirebiliriz konusunda da çalışıyoruz. Bu bahiste ülke olarak da birlikte hareket etmemiz gerektiğini düşünüyoruz.
– Kenan Sözbir: Halka arzlardan talebin arza oranında bir düşüş var. Birinci on üç halka arzlarda talep arza oranla yüksekti. Son iki halka arzda ikinin altına düştü hatta teğe kadar geriledi. Şayet yabancı yatırımcı gelmezse bu sürdürülebilir olabilir mi?
– Tevfik Eraslan: Birinci gelen halka arzlara baktığımızda ölçekler de büyük değildi. Son periyotta daha büyük ölçekli şirketlerimiz de halka arz için müracaat yapıyor. Tek başına ferdî yatırımcıdan çok yabancı yatırımcı talebinin de kıymetli olduğunun tekrar altını çiziyorum. Bununla birlikte yeni yatırımcı sayısındaki artış suratının da devam ettirebiliyor olmamız lazım. O vakit bu trendi ileri taşımamız da mümkün olacaktır. Hem aracı kurumlarımız hem SPK şirketlerin halka arz sürecini çok dikkatli bir halde yönetiyorlar.
“Arz-talep istikrarını çok uygun yönetmemiz lazım”
– Hakan Güldağ: Halka arzlarda şuan dalgalı bir seyir izleniyor pekala bundan sonraki periyoda ait beklentiniz nedir?
– Tevfik Eraslan: Şu an dünyada büyük merkez bankalarının genişletici para siyasetlerinden vazgeçmediklerini görüyoruz. Hasebiyle bol para piyasalarda bir müddet daha kalmaya devam edecek. Bu dünya için sermaye piyasası eserlerine olan ilginin önümüzdeki devirde de devam edeceğine dair en kıymetli işaretlerden bir tanesi. Öteki taraftan bol paranın diğer bir yansıması da sabit getirili eserlerdeki getirinin epey düşük seyretmesi olmakta. Şayet döviz bazında bir getiri arıyorsanız sıfıra yakın düzeylerde olabiliyor. Bu sebeple bu tarafta artı bir kıymet yaratabilmek mümkün değil.
Merkez Bankası şuan yüksek faizli bir siyaset izliyor fakat TL cinsinden baktığımızda gerçek getiri manasında kurguladığımızda çok çok yukarda bir getiriden bahsetmek mümkün değil. Bunun yanında ülkenin büyüyeceğine inanıyorsanız yahut ülkenin büyüme suratından daha süratli büyüyecek bir şirkete yatırım yapmışsanız getirinizin epey âlâ olacağı manasına gelir. Buradaki trendi makro ekonomik bilgiler çerçevesinde sürdürebilir olacağını düşünüyorum. Dikkat etmemiz gereken ise, halka arzlarda önemli bir ağırlaşma var hasebiyle arz burada artmış durumda, yabancı yatırımcı Türkiye’den çıkış aksiyonunda, bu sebeple buradaki arz talep istikrarını çok uygun yönetiyor olmamız lazım.
– Hakan Güldağ: Son vakitlerde yurt dışında da halka arzlarda önemli artışlar gözlemledik. Sizce bu artış Türkiye açısından rakiplik teşkil eder mi?
– Tevfik Eraslan: Finans sistemi Türkiye’de birçok ülkeye nazaran daha düzgün çalışıyor. Çok güzel bir insan kaynağı, genç nüfus nedeniyle de dinamik bir iç piyasası var. Ben bunların bütün yatırımcılar için çok cazip bir yatırım ortamı oluşturduğunu değerlendiriyorum. Milletlerarası münasebetlerin son vakitlerde gerginleşmesi sebebiyle yatırımcılar bir ölçü uzaklaştı. Lakin Türkiye’nin son periyot dış siyasetine baktığımızda Avrupa tarafında daha sıcak bir diyaloğun oluşmaya başladığını da görüyoruz. Bu durumun yabancı yatırımcıların tercihlerine de yansıyacağını düşünüyorum.
– Kenan Sözbir: Halka arzda ölçü olarak beklentiniz nedir?
– Tevfik Eraslan: Bize gelen haberlere baktığımda kırka yakın şirketin halka arz için kıymetli bir hazırlık içerisinde olduğunu biliyorum. Bu halka arzlar gerçekleştiğinde kıymetli bir ölçünün bu şirketler için kaynak olacağını düşünüyorum. Hem finansal açıdan rahatlama hem yatırımlarını itimatla yapabilme hem de inorganik büyüme ile birtakım projeleri varsa bunları hayata geçirmek için değerli bir adım olacağını değerlendiriyorum.
Kırka yakın şirket kıymetli bir sayı zira son iki yıl için konuştuğumuzda sayılarımız bu potansiyel hazırlanan şirket sayısının daha altındaydı. Yalnızca yabacı kaynakla büyümeye çalıştığınız vakit limitlere gelebiliyorsunuz. Burada değerli ölçüde öz kaynak desteği almış olacak şirketlerimiz. Bu öz kaynağı makul kıymetlendirdikleri takdirde de değerli bir yol katabileceklerini de görüyoruz.
Türkiye’nin son periyot ihracat başarılarına baktığımızda yahut pandemiyle birlikte şirketlerin tedarik noktasına baktığımızda halka arzlardan gelecek kaynaklarla muvaffakiyet kaydedeceklerini düşünüyorum.
– Hakan Güldağ: Halka arzlar ortasındaki para transferlerin faydalı sonuçlar getirebileceğini düşünüyor musunuz?
– Tevfik Eraslan: Yeni kaynak getirmeden yeni halka arzları karşılamamız güç. Bu nedenle yeni ferdî yatırımcıları buraya ekleyebiliyor olmamız lazım. Ülkemizdeki kurumsal yatırımcıların potansiyellerini artırabiliyor olmamız lazım. Yabancı yatırımcıları da buraya getirebiliyor olmamız gerekir ki trendi devam ettirelim. Şunu da eklememiz lazım, bilhassa dijitalleşmeyle birlikte yatırımcıların süratli bir formda bilgiye erişebiliyor olmaları ve yatırım araçlarıyla birlikte teknik bilgilerin tamamını elde edebiliyor olmaları sermaye piyasası eserlerine olan inancı de sağladı. Ülkemizdeki son devir gelişmelerinden bir tanesi mevzuat olarak uzaktan hesap açılabilmesi de mümkün hale geldi. Bu da yaygın şube ağına sahip olmayan aracı kurumlar için de önemli bir fırsat yarattı. Bu sayede vatandaşlarımız sisteme eklenmeleri de kolay hale geldi.
“Yatırımcı şirketler hakkında bilgi sahibi olmalıyız”
– Hakan Güldağ: Yatırımcı nelere dikkat etmeli?
– Tevfik Eraslan: Yatırımcı sayılarına baktığımızda, küçük yatırımcı büyük oranda sermaye piyasasına geldi. Halka arzlardaki ağır talep nedeniyle yatırımcı istese de büyük ölçüde yatırım yapamadı. Bir milyarlık halka arz yapıldığında yatırımcı başına verebildiğiniz pay senedi ölçüsü bin lirayı dahi bulamıyordu. Yatırımcılara tavsiyemiz toplumsal medyada duyduklarıyla yatırım yapmamaları. Bir pay senedi almak özünde bir şirkete ortak olmak demektir. Münasebetiyle bu şirketin bütün özellikleri konusunda bilgi sahibi olmaları gerekir. Kesinlikle spk lisanslı yatırım danışmanlarından tavsiye alarak yatırımlarını yönlendirmeleri de buradaki isabetli yatırım kararları için değerli ögelerden bir tanesi.
Yatırım yaparken yatırım yaptığımız finansal eserlerin bizim getiri vademizle uyumlu olmasına dikkat etmemiz gerekir. Yatırım yaparken tek bir finansal eser değil, bir sepetten oluşmasına dikkat edelim. Düzgün bir tasarruf alışkanlığımızın olmasına çaba edelim. Küçük tasarruflarla genç yaşta başlanmış birikimlerin uzun periyotta rahat bir emeklilik periyodu için çok temel bir kriter olduğunu da aklımızdan çıkarmayalım.
– Hakan Güldağ: Sermaye piyasalarla kripto para cephesini değerlendirdiğimizde sermaye piyasalarının avantajları neler olur?
– Tevfik Eraslan: Ülkenin finansal bir havuzu var. Bankacılık da birebir havuzdan faydalanıyor, sermaye piyasaları da tıpkı havuzdan faydalanıyor kripto paralar da bu havuzdaki kaynaklara tabi durumdalar. Hasebiyle bu araçlar birbirleriyle yarışır durumda. Kripto paralarla ilgili her gün rastgele bir ülkenin merkez bankasından kesinlikle bir ikaz duyuyoruz. Hasebiyle burası büsbütün her şeyiyle düzenlenmiş bir alan değil. Ülkelerin bu mevzuyu nasıl düzenleyecekleri konusunu da çok sıkı bir biçimde çalıştıklarını da gözlemliyoruz. Vergilendirme rejiminden bu kaynakların alınıp satılması konusundaki bütün alanların önümüzdeki süreçte bir biçimde kurala bağlanacağını göreceğiz. Sermaye piyasaları ardında ekonomik gerçeklerin olduğu eserler. Bir hisse aldığınızda o şirkete ortak oluyorsunuz. O şirketin sahip olduğu ekonomik mana ne ise elinizdeki pay ne kadarına tekabül ediyorsa o kadarlık hakkınız oluyor. Hala kripto varlıklar için bunu söyleyemiyoruz. Münasebetiyle yatırımcılar ona bir kıymet atfettiği sürece bir bedeli oluyor yoksa eserin kendisinin bir pahası yok.
– Kenan Sözbir: Sizin birlik olarak bu hususla ilgili bir çalışmanız var mı?
Tevfik Eraslan: Bu eserleri alıp satan kurumların bir ticari kar elde ettiklerini görüyoruz. Bizim üyemiz kurumların içerisinde de ticari modelini yahut faaliyet kapsamını bu alana hakikat geliştirmek isteyenler de var. Ancak düzenleyici otoritenin bu husustaki yaklaşımı sonuncu belirleyici olacaktır.
Hakan Güldağ: Türkiye’de finansal okuryazarlık seviyesini nasıl değerlendiriyorsunuz? Birlik olarak yaptığınız çalışmalar nelerdir?
Tevfik Eraslan: TSPB olarak en öncelikli misyonlarımızdan bir tanesi finansal okuryazarlığın artırılması olduğunu düşünüyoruz. Bu maksatla da tanıtıcı görüntülerimiz var toplumsal medya hesaplarımız üzerinden paylaşıyoruz. Gündemdeki bahislerin da tartışılması maksadıyla ortam sağlamaya değer gösteriyoruz. Ülkedeki tüm bireylerin bir finans profesörü kadar finans bilmelerini beklemek gerçekçi değil.
Hakan Güldağ: Finansal okuryazarlıkta Türkiye’nin bir sıralama bilgisi elimizde var mı?
Tevfik Eraslan: Türkiye de üzücü bir seviyede değil. Ferdi emeklilikten örnek vermek gerekirse yatırımcılar şuurlu bir biçimde fon tercihlerinde bulunuyorlar. Son dört yılda yatırımcıların en fazla yatırım yaptıkları eser altın oldu. Bu da Türkiye’deki ferdi yatırımcının zannettiğimiz kadar bilinçsiz olmadığını gösteriyor. Çok isabetli bir yatırım tercihi oluşturdular.
Kenan Sözbir: Sıfır kurulla süreç yapmaya sizin bakışınız nasıl?
Tevfik Eraslan: Yatırımcıların yanıltılmaması ve yatırımcılara yanlışsız bilgi verilmesi çok değerli. Sıfır kurulla süreç hakkında kampanyalar düzenlenir yatırımcılara yanlışsız bilgi verilirse müspet bir dönüş alma imkanı var. Fakat burada izlenecek siyasetlerin sürdürülebilir siyasetler olması ve yatırımcıların yanıltılmaması kıymetli nokta. Bunu da TSPB çok yakından takip ediyor.
Hakan Güldağ: Çiftlik Bank üzere mağduriyetlerin oluşmaması için yasal düzenleme eksikliği olduğunu düşünüyor musunuz?
Tevfik Eraslan: Çiftlik Bank konusu yahut kripto borsa hususlarını sermaye piyasalarında faaliyet gösteren durumlardan büsbütün ayırmak lazım. Zira bu iki örnek de Türkiye’deki düzenlemelere tabi olmadan para toplayan organizasyonlardı. Sermaye piyasası kanunuyla kurulmuş ve bu doğrultuda hareket edenlerin tamamı hem mevzuata tabi hem de kontrole tabiler. Münasebetiyle burada yatırımcıların kendilerini çok rahat hissedebileceklerini söyleyebilirim. Gönül rahatlığıyla ülkemizdeki aracı kurumlar ve yatırım ortaklarıyla çalışabiliriz. Önümüzdeki periyotta bu hususta kademeli düzenlemelerin geleceğini düşünüyorum
