TÜBİTAK Lideri Prof. Dr. Hasan Mandal, Gebze’deki TÜBİTAK MAM Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsünde yaptığı açıklamada, Türkiye’deki aşı ve ilaç geliştirme çalışmalarında temel araştırma noktalarında muvaffakiyetler bulunduğunu söyledi.
Türkiye’nin 1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren beşeri aşı üretimi bulunmadığına işaret eden Mandal, gelinen noktada COVID-19 sürecinde değerli kazanımlar elde ettiklerini kaydetti.
“Türkiye nasıl savunma endüstrisinde ithal eden ülkeyken yerlilik oranını yüzde 15’lerden yüzde 70’lere çıkardıysa şu an yalnızca COVID-19 için değil geleceğe yönelik Türkiye’nin hem aşıda hem de ilaçta global oyuncu olabileceği potansiyeli oluştu.” diyen Mandal, en büyük garantilerinin Türk bilim insanları olduğunu söz etti.
Mandal, Türkiye’de araştırma noktasında dağınık bir yapı olduğuna dikkati çekerek, “İçinde bulunduğumuz TÜBİTAK MAM Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü koordine eden bir yapı. Bu periyotta bizim dünyayla karşılaştırıldığında en değerli farklılığımız bu dağınık yapıyı bu merkezimiz vasıtasıyla koordine ettik.” diye konuştu.
“Aşılarımız yurt dışında bulunanların birebiri değil, yani kopyalama yapmıyoruz”
COVID-19 başladığı devirde Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın uyumunda Türkiye’de aşı ve ilaç geliştirmelerine yönelik yeni prosedürle 49 farklı kuruluş ve 436 araştırmacının bir ortaya geldiği bir platform oluşturduklarını aktaran Mandal, araştırmacıların bu altyapıyı kullandığını bildirdi.
Mandal, kültür değişimi yaşadıklarını ve seferberlik ruhuyla araştırmacıların, genç öğrencilerin gece gündüz çalıştığını bildirerek, şöyle konuştu:
“Diğer ülkelerin başka aşı geliştirme çalışmalarında klinik basamakta SARS ve MERS’ten ötürü bir tecrübesi vardı. Biz de bu çalışma esnasında tahminen 5 ile 10 yıl ortasında bir vakit dilimini, 1 yıl üzere bir vakit diliminde kendi hücremizden başlayıp, şu anda faz çalışmalarına geldiysek bu değerli bir muvaffakiyet. Bunun takibinde de planlı formda ilerliyoruz. Faz 1, faz 2 ve faz 3.”
436 araştırmacının 17 projede çalıştığını vurgulayan Mandal, “Bunun 7’si aşı, 10’u ilaç çalışmaları ve tedavi usulleri. 7 aşı çalışmasından hiçbiri birbirinin gibisi değil, her biri farklı bir aşı tipi. Klâsik aşı dediğimiz inaktif ancak yenilikçi inaktif. İçerisinde kullandığımız etkililiği artıran unsurdan ötürü. Öteki 6 aşımız da biyoteknolojik aşılar ve bunlar yurt dışında bulunanların birebiri değil. Yani biz bir kopyalama yapmıyoruz. Geleceğe yönelik yatırım noktasında hocalarımızın geliştirmiş olduğu dizaynlar dünyada yenilikçi bir dizaynla gerçekleşiyor. Yenilikçi dizayndan kastımız, etkililiğinin daha yüksek olması ve bilhassa bu tip varyasyonlara ve mutasyonlara karşı da süratli dizaynlarının yenilenebilmesi. Bu manada 7 aşıdan 3’ü daha ön planda gitti. Biri virüs gibisi parçacıklara (VLP) dayalı aşı, oburu yenilikçi inaktif aşı, birisi de adenovirüs tipi aşı.” tabirlerini kullandı.
“Türkiye’deki altyapılarımızda aşı üretimimiz mümkün”
Alman biyoteknoloji firması BioNTech’in kurucu ortağı Prof. Dr. Uğur Şahin’le salgının birinci devrinden bu yana irtibat halinde olduklarını belirten Mandal, bilim insanı olarak kendisini tebrik ettiğini belirtti.
Şahin’le bağlantılarının birlikte neler yapabilecekleri noktasında olduğunu anlatan Mandal, “Hocamızın geçenlerde Almanca yaptığı bir açıklaması ne yazık ki toplumsal medyada farklı bir yoruma sebep oldu. Hocamızın ‘Şu an Türkiye’nin acil muhtaçlığı tedarik. Biz Türkiye’de TÜBİTAK’la bir çalışma içindeyiz.’ biçimindeki açıklamaları kendisinin tesis kurması, aşı ve ilaç odaklı çalışmalarıyla ilgili Türkiye’yle neler yapılabileceği noktasındaydı. Şu an BioNTech olarak kendisi tesis kurma noktasında 2022 yılı sonundan önce tesisin kurulamayacağını söz ediyor lakin bu BioNTech tarafından ötürü yoksa şu an Türkiye’deki altyapılarımızda aşı üretimimiz mümkün.” diye konuştu.
Mandal, TÜBİTAK’ın, hücreden faz çalışmalarında pilot ölçekte üretimin yapıldığı bir yer olduğunu fakat üretim merkezi olmadığını belirterek, bunların üretim merkezinin gerekli yetkinliğe sahip firmalar olduğunu, Türkiye’de de bu manada ehil firmalar bulunduğunu kelamlarına ekledi.