Erkan ÇAKAN
Uzun yıllar sürdürdüğü televizyon programlarından ve geçen yıl DÜNYA tarafından yayımlanan Ayşe Teyze’nin İzinde kitabında yer alan karikatürlerden oluşan sinema gösterimleri ile başlayan aktiflikte bir de panel düzenlendi. Güngör Uras’ın yazılarının kahramanlarından ‘Ayşe Hanım Teyze’ karakterinden esinlenilerek oluşturulan ‘Ayşe Teyzenin İzinde-Türkiye İktisadına Bakış’ başlığını taşıyan panele ekonomist, Sözcü Gazetesi Müellifi Ege Cansen ile ekonomist- müellif Mahfi Eğilmez konuşmacı olarak katıldı.
Katılımcı moderatörlüğünü gazeteci-yazar Servet Yıldırım ile televizyon programcısı Berfu İnanç’ın yaptığı panele iş dünyası temsilcileri de görüş ve sorularıyla katkı verdi. Güngör Uras’ın kaybının Türkiye’nin kaybı olduğunu kaydeden Ege Cansen, “Sevgili Güngör Uras’ı kaybettiğimizde adeta bir modülüm da beraberinde gitti. İnsan sevdikleriyle var olabiliyor. Ne keyifli ki bu türlü geniş bir iştirakli programla kendisini anabiliyoruz” dedi.
Mahfi Eğilmez de Güngör Uras’la yüz yüze tanışmadan evvel 1980’li yıllarda yazılarını DÜNYA’dan takip ettiğini söyleyerek, “Onun kendine has sistemi vardı. Bende o prosedürü kendime örnek aldım ve benimsedim” dedi.
Ekonomideki yeni gelişmelerin ele alındığı panelde Güngör Uras’ın yazılarına da atıfta bulunularak ekonomik gelişmeler konuşuldu. Dünyada enfl asyonu düşürme stratejisinin ağır bastığının belirtildiği panelde, Türkiye’nin şu anki şartlarda bundan uzak olduğuna ve iktisatta ortaya bütünsel bir tahlil koyamadığına dikkat çekildi. Türkiye’de yaşanan ekonomik kasvetleri Uras’ın “Türkiye’de ömür biter kriz bitmez” kelamlarını hatırlatan panelistler, stratejik gayelerin belirlenmesi gerektiğini lisana getirdiler. Panelde yanı sıra toplumun geleceğe dair optimist beklentisini kaybetmeyecek tahlillerin geliştirilmesine öncelik verilmesi gerektiği de vurgulandı.
Ege Cansen: Faiz indirimlerine giderek uyuyan canavarı uyandırdık
Türkiye’de 2021 yılında iyi-kötü faiz-kur bir istikrarda giderken Naci Ağbal üzere kıymetli bir bürokrat Merkez Bankası’nın başına getirildi. O da ipin ucunu kaçırmamak için piyasalarla âlâ geçineceğiz ve faizleri artırarak Türkiye’ye sıcak para akışını azaltmamak fakat çokta abartmamak üzere başında bir plan yaptı. Bu durumda pat diye cumhurbaşkanı tarafından vazifeden alındı.
“Faiz sebep enflasyon sonuç”
Cumhurbaşkanı faiz sebep enflasyon sonuçtur dedi ve ekledi bu mevzuda Kuran’da bir karar var Nas’tır dedi. Ben 40 yıldır İslami ekonomiyi takip ediyorum bu türlü bir şey Kuran’da yok. Bu durumdan kaynaklı Türkiye iktisadı savruldu gitti. Türkiye iktisadı şuna benzetiyorum; dağın zirvesinde duran ancak yerinde oynamayan tehlikeli bir taştı. Aşağıda da konutlar ve beşerler vardı fakat birisi eline küsküyü aldı taşı yavaş yavaş oynatmaya başladı. Oynatma dedikçe ben oynatırım sonra durdururum dedi. Lakin taş dağdan yuvarlanmaya başladı ve durdurulamadı. Bir şeyi bozanın onu düzeltme üzere bir imkanı yoktur. Esasen zar-zor istikrarda giden bir enflasyon varken faizleri indirerek uyuyan canavarı uyandırdın. Artık dağdan taş yuvarlandı artık daha radikal kararlar alman gerekiyor.
Bilinen aletlerle (faiz artırımı yolu), enflasyonu düşürme işe yaramaz hale gelmiştir.
İktidarın tercihi var Bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başında bir model var. Beğenelim, beğenmeyelim. Model şu. Ben diyor iktidarım vaktinde Türkiye’yi yapıtlarla donatacağım. Enflasyon patlamış, bunlar unutulur diyor. Kimse, Çanakkale Köprüsü’nü söküp alamaz, Osmangazi Köprüsü’nü alamaz, 3 bin yataklı hastaneleri, muhteşem otoyolları kast ederek, altyapı inşa ediyorum diyor. Bu çok kıymetli bir siyasi tercihtir. Borç-harç, enflasyonla, Ayşe Teyze’nin sıkılıyor, buradan mı bakacağız. Duble yollara mı, limanlara mı bakacağız. Altyapıyı bayındırlık hizmetlerini kuracağım diyor. Bu da kendine nazaran bir tercihtir.
Mahfi Eğilmez: Yeni kredi canlanması olmazsa Türkiye stagflasyona gidebilir
Dünyada enflasyonun yükseleceğini aşağı üst iddia ediyorduk ve epey de gecikmeli geldi. 2008’de krize girildiğinde parası rezerv para olan ülkeler para bastı. ABD, AB, İngiltere en sonunda da Japonya katıldı. Merkez bankaları inanılmaz para bastı ve bilançolarını 10 kat artırdı. Para basmanın enflasyon olarak geri geleceğini bekliyorduk.
Sokaktaki insanın enflasyonu açıklanandan daha yüksek
Büyük fonlar bankalardan parayı alıp bizim üzere getirisi yüksek ülkelere getirdiler ve enflasyonu da aşağı üst bu ülkelerde yarattılar. Böylelikle kendi ülkelerinde enflasyon yaratmadılar. Lakin artık dönüş başladı. Bizim üzere ülkelerde, riskler çok büyüyünce bu paralar da kendi memleketlerine döndü ve enflasyonda yükselmeye başladı. Enfl asyon yokken her şey yolundaydı ve ekonomiler rahatlıkla büyüyebiliyordu. Artık ise o denli bir noktaya gelindi ki;40 katır mı kırk satır mı, seçeneğiyle ülkeler karşı karşıya. Enflasyonu önlemeye yönelik adımlar atmaya başladılar. Türkiye’de açıklanan resmi enflasyon yüzde 80’lerde sokaktaki insanların görüşüne nazaran ise yüzde 150-200 ortasında. Büyüme ise yüzde 7’ler de görünüyor fakat muhakkak ki üçüncü çeyrekte yavaşladık. 4.çeyrekte da şayet bu türlü giderse ve faiz indirimine de o denli bakmak lazım. Türkiye stagflasyona hakikat gidiyor, 4. Çeyrek yahut 2023’ün birinci çeyreğinde olacak. Şayet yine bir kredi canlanması yahut atılım olmaz ise Türkiye stagflasyona gerçek gidecek.
Toplum geleceğe dair olumlu beklentisini kaybetmemeli, olumlu beklenti yüksek olmalı. Türkiye, yalnızca iktisat de değil her alanda risk yaratan bir ülke. Faizi indirmek ilave bir riskti. Halbuki enflasyonun artacağı biliniyordu fakat merkez bankası o vakit ineceğini kestirim ediyordu. 2021’de yüzde 19 olan faize hiç karışmasaydı bugün enflasyon yüzde 25’lerde kurda 12 TL civarında olurdu. Yalnızca bununla da olmazdı risk havuzunuzu arındırmakta gerekiyordu. İktisatla ilgili olmayan birçok olayda Türkiye’nin risk havuzunu artırdı ve buda kuru etkiledi. Kurun yükselmesi demek tıpkı vakitte enflasyonun artması demek. Zira biz ithalatçı bir ülkeyiz ona nazaran üretim yapıyoruz. Dış borcumuz 450 milyar dolar, kur arttıkça maliyetler üst yanlışsız çıkıyor ve enflasyonda artıyor.
İSO Lideri Erdel Bahçıvan: Endüstricinin de Güngör Abisi’ydi
İstanbul Sanayi Odası İdare Şurası Lideri Erdal Bahçıvan, anma aktifliğine yazılı bir açıklama gönderdi. Erdal Bahçıvan açıklamasında, “Merhum Tevfik Güngör Uras, yalnızca siz gazetecilerin “Güngör Abi”si değildi. Biz endüstriciler için de bir ağabeydi” dedi. Bahçıvan açıklamasında şu değerlendirmelerde bulundu: “Ekonominin temelinin üretim olduğunu onun kadar anlaşılır anlatan kalem azdı. Bir ülkenin refah toplumu olabilmesinin yegâne yolunun; üretim süreçlerinde çağı yakalamak olduğunu yazdı daima. Yani kalkınmanın, gelişebilmenin temelinde yeni teknolojilerle katma paha yaratabilmek, güçlü ihracat eserleriyle dünyaya entegre olabilmek, bütün bunları besleyebilecek bir beşeri sermayeyi yetiştirebilmek olduğunu çok düzgün biliyordu. Entelektüel birikimiyle yazdıkları, bugün bile aktüel ve manalı. Yıllar evvel yazdığı yazıları, bu güçlü süreçte çok değerli ve yol gösterici bir miras.
Odaklanmamız gereken faiz değil, enflasyondur
İstanbul Sanayi Odası Meclis Salonu’nda düzenlenen Türkiye Ekonomisi’ne Bakış panelinin akabinde soru cevap kısmına geçildi. İş dünyasından gelen ağır soruların odağında, faiz siyasetleri, cari açık ve son periyodun değerli bahis başlıklarından banka kredilerine erişim sorunu yer aldı. Kısa vadede cari açığı önlemek için neler yapılmalı sorusuna karşılık veren Ege Cansen, “Cari açık sorununu dış borçkoliklik olarak görmemiz gerekir. 40 yıllık bir alkoliği bir haftada iyileştiremezsiniz. Cari açığa da kısa müddette tahlil bulmak sıkıntı. Öncelikle stratejik amaç seçilmeli. Bu gayeye giderken zikzak yapabilirsiniz lakin en sonunda cari açığı düşürecek atılımlar olmalıdır. Stratejik maksat demek uzun vadede ulaşılabilir olmasıdır ve 30-40 yıl değil 5-6 yıldır” yorumunu yaptı.
Krediye erişim sorunu
Finansmana erişim konusunda endüstricinin gösterdiği yansıyı hakikat bulmadığını kaydeden Cansen, “Futbol oynanıyor. Alanda 22 futbolcu ve bir top var. Oyuncular diyor ki tek top var, bir türlü topla buluşamıyoruz. Tek topla oynanmaz, çok topla oynayalım. Lakin oyunun aslı bu; topu kapma oyunu. Sizler de finansmana sıkıntı ulaşacaksınız. Kıt olacak ki, en verimli olan kullanacak” dedi. Mahfi Eğilmez ise gerçek kesimin “kredi faizleri çok yüksek” şikayetlerinin faiz sisteminin yanlışlığından kaynaklandığını söyledi. Eğilmez, şu değerlendirmede bulundu: “Merkez Bankası yüzde 13 faizle bankaları fonluyor. Bankalar mevduata yüzde 17 faiz veriyor, yüzde 40-50 ile de kredi kullandırıyor. Buna bakarak bir haksızlık olduğunu söylüyorsunuz. Ben de diyorum ki; resmi enflasyonun yüzde 80 olduğu yerde yüzde 50 kredi faizi bedavadır. Olağanda faizin yüzde 85’lere çıkması lazım. Aslında o denli de oluyor. Üstü kapalı faiz. KKM olarak uygulanan yerde faiz yüzde 81. İsmine faiz demeyin, ne derseniz deyin. Aslında sistemin geneli yanlış. Faizler niçin buralarda. Çözmemiz gereken sorun bu” diye konuştu.
Yazıları bugün de geçerliliğini koruyor
Prof. Dr. Tevfik Güngör Uras, 1968’de başladığı köşe yazarlığında 10 binden fazla yazı kaleme alırken, uzun yıllar devam ettirdiği televizyon programlarıyla da geniş bölümlere seslenmeyi başardı. Televizyon yayınlarında en çok mesai yürüttüğü iki gazeteci Servet Yıldırım ve Berfu İtimat oldu. Uzun yıllar birlikte televizyon programları yapan, Anadolu kentlerine seyahatler düzenleyen gazeteci-yazar Servet Yıldırım, Güngör Uras’ın üretime çok inandığını, birden fazla şapkası ile üretime dönük yapılması gerekenleri ısrarla vurgulamaya çalıştığını tabir etti. Güngör Uras’ın eski yazılarının bugün de geçerliliğini korduğunu lisana getiren Servet Yıldırım, Uras’ın 2001 Nisan ayında yayımlanan köşe yazısından bir alıntı okuyarak, “4 Nisan 2001 tarihli yazısında ‘krize girildiğinde ucunda vefat yok, fakirlik var. Ömür biter kriz bitmez’, tespitlerini yapıyordu” diye konuştu.
Güngör Uras ile birlikte 120’nin üzerinde program yaptıklarını söyleyen Berfu İtimat de, “Ekonomi deyince her cepheyi bilen, çok çalışkan, samimi çok özel biriydi. Toplumun her kısmına hitap edebilecek bir isimdi. Bir simitçiye de personele de konut bayanına da işverene da hitap edebiliyordu. Rastgele bir bahisle ilgili şikayetini hiç duymadık, daima olumlu tarafından bakardı” diye konuştu.