Elif KARACA
● Önde gelen merkez bankalarının kısa/orta vadede atabileceği adımlar hakkında iddialarınız ne istikamette? Bu siyasetlerin piyasalara yansımalarını ne formda göreceğiz?
Gelişmiş ülkelerde bilhassa de ABD’de yükselen enfl asyon beklentileri ve çok gevşek para siyasetinin sona ermesine dair piyasa spekülasyonlarının ağırlaşması, 2013’te yaşanan taper tantrum periyoduna benzeri bir olaya sebep olabilir. Para ünitelerinin kıymetli ölçüde zayıfl amasını ve enfl asyonist baskıların artmasını önlemek için gelişmekte olan ülkelerin merkez bankaları faiz oranlarını artırmak zorunda kalabilirler.
Türkiye’de 2018’den bu yana süregelen makro-finansal baskılar siyaset tamponlarını tüketti ve ekonomiyi kırılgan hale getirdi. Dış finansman ihtiyaçları hala değerli ölçülerde olduğu halde, milletlerarası rezervler artık daha düşük ve finans bölümünün sağlıklı kalmasına daha fazla bağımlı. Örneğin Merkez Bankası’ndaki Gayrisafi Memleketler arası Rezervler (GUR) Merkez Bankası’nın ticari bankacılık dalına olan döviz yükümlülüklerini karşılamamakta. Türkiye’nin daha az kaynağa sahip olması, rastgele önemli bir dış dalgalanmayı da daha güç atlatmasına sebep olur. Bu çeşit olaylar şirketlere, hane halklarına ve finansal bölüme ziyan vereceği için kaçınılmaz olarak büyüme beklentilerini de düşürüyor. Bu riskler göz önüne alındığında, Merkez Bankası’nın GUR düzeyini kıymetli ölçüde yükseltmesi ve (kısa vadeli akışlar düşüldükten sonraki) net rezerv düzeyini tekrar müspet bölgeye getirmesini tavsiye ediyoruz.
● Bu ortamda başta büyüme olmak üzere ekonomik göstergeler için öngörüleriniz hangi doğrultuda?
Böylesine şiddetli bir yılın akabinde, Türkiye’nin 2021 yılında % 5’lik güçlü bir büyüme performansı kaydetmesini bekliyoruz. Bununla birlikte, görünüm hala belirsizliklerle dolu. Bu büyümenin gerçekleşmesi için ihtiyatlı ve sıkı para siyaseti, destekleyici mali ve finansal bölüm siyasetleri ve COVID-19 salgınının denetim altına alınmasını gerekiyor. Türkiye, aşı uygulamalarında yeterli bir ilerleme kaydetti, fakat önümüzdeki yol uzun ve yeni COVID salgınları 2021 yılındaki toparlanmayı baltalayabilir. Siyaset çerçevesi şu anda istikrar sağlamaya yönelik olarak tasarlanmış olsa da, merkez bankası liderinin değiştirilmesi, siyasetlerin tarafıyla ilgili belirsizliğe yol açtı. Temel varsayım, enfl asyonu dizginlemek ve yatırımcı itimadını yükseltmek için para siyasetinin 2021 yılı boyunca uygun biçimde hassas kalacağı istikametinde. 2021’de tam bir toparlanmayı sağlamaya yönelik destekleyici maliye siyaseti için hala alan mevcut. Lakin, artan koşula bağlı yükümlülükler ve yüksek dış piyasa riski, bu mali genişlemenin ölçülü ve vakit bakımından sonlu olması gerektiğini gösteriyor.
● Risklerin azaltılması bakımından hangi tedbirlerin alınması gerekir?
İflas ve borç çözümleme çerçevelerinin güçlendirilmesi, şirket ve finansal dal risklerini azaltmada kıymetli olacaktır. Türkiye karbondan arınmaya yönelik dönüşümü erkenden teşvik etmeye yönelik siyasetler uygulayarak da potansiyel büyümeyi artırabilir. Bu süreci desteklemek için de çeşitlendirilmiş finansal piyasalar ile birlikte uzun vadeli ve sürdürülebilir finansman kaynaklarının geliştirilmesi de değerli olacaktır. Türkiye’deki yabancı şirketler için ticaret pürüzlerinin azaltılması ve pazar erişiminin artırılması da orta vadede büyümenin desteklenmesine yardımcı olacaktır. Pandemi şokunun işgücü piyasalarında uzun periyodik tesiri olması olası. Bilhassa bayanların ve gençlerimizin topluma katkıda bulunmaya devam edebilmeleri için faal ve hedefl i toplumsal ve işgücü piyasası siyasetleri giderek daha kıymetli hale gelecek.
● Önümüzdeki devirde izlenecek siyasetler, açılan son ıslahat paketi kâfi takviyesi sağlar mı?
Makroekonomik istikrarı yine tesis etmek için Merkez Bankası’nın enfl asyonu dizginleme konusunda sağlam bir biçimde kararlılık göstermesi gerekiyor. TCMB’nin en değerli misyonu enfl asyon hedeflemesi ve fiyat istikrarı. Para siyasetinin erken bir halde yumuşatılması merkez bankasının mevcut siyaset duruşuna muhalif olup enflasyon beklentileri yükseltir, dış baskılara ve mali ve kurumsal bilançoların zayıfl amasına yol açar. Mart 2021’de açıklanan Ekonomik Islahat Paketi toparlanmayı ve istikrarı desteklemek için faydalı bir paket, lakin istenen sonuçları elde etmek için sağlam bir makroekonomik siyaset çerçevesine gerek var. Bu ıslahat programı kapsamında merkez bankası bağımsızlığının pekiştirilmesi de ıslahat paketini destekleyecektir. Riskleri azaltmada ve büyümenin yolunu açmada en değerli faktörlerden biri de bankacılık kesimi. Geçen yılki süratli kredi artışı, finansal daldaki zahmetli varlık problemlerini artırdı. COVID-19 salgınının başlangıcından bu yana hala yürürlükte olan rahatlatıcı tedbirler, bankacılık dalının sorunlu varlıklarının gerçek durumunu şu anda gözlemlenemez hale getiriyor. Lakin tahsili gecikmiş kredileri ve sermaye yeterlilik oranlarını öngörmeye çalıştığımızda bankaların değerli ölçüde zahmetli varlık birikimine sahip olduğunu varsayım ediyoruz. İleride rahatlatıcı tedbirler geri çekilmeye başlanınca, ifl as ve borç çözümleme çerçevelerinin güçlendirilmesi, sorunlu varlıkların tertipli ve verimli bir halde çözümlenmesini destekleyecektir.
Merkez bankaları bir mühlet daha alanda kalabilir
ABD’de ve Avrupa’da açıklanan bilgiler güçlü toparlanmaya işaret etse de global merkez bankalarının gevşek para siyasetlerinden çıkışını konuşmak için şimdi erken olabilir. Destekleyici siyasetlerin yerini ne vakit sıkılaştırmaya bırakacağını stratejistler Cüneyt Paksoy ve Şant Manukyan’a sorduk.
Merkez bankalarının uzun bir müddet daha genişlemeci tarafta kalması kaçınılmaz
● Stratejist Cüneyt Paksoy: Piyasalarda hem borsa hem emtia tarafında baz senaryo olarak ‘’umut senaryosu’’ fi yatlamalarının ölçülü müspet olarak tesirli olduğu bir ortamda olduğumuzu gözlemliyoruz. Majör merkez bankalarının nakdî dayanaklarının yanında teşvik paketlerinin ek momentumunu da kullanan piyasalar bir yandan da haziran ve sonrasında kademeli olağanlaşmanın aşılama çalışmalarının dayanağıyla hızlanacağını umut senaryosu içinde fi yatlamaya devam ediyorlar. Tedarik noktasında yaşanan badirelerle aşıya ulaşım meseleleri, bunun getireceği bölgesel farklılıklar pandemi sürecine dair belirsizliklerin sürmesine sebep oluyor. Optimist beklentilerle fi yatlanan baz senaryonun sekteye uğraması durumunda çok uzun bir müddet daha Fed, ECB ve büyük ölçekli öteki merkez bankalarının genişlemeci tarafta kalması kaçınılmaz görünüyor. Erken geri çekilme adımlarının çok daha derin sıkıntıları ortaya çıkaracağını düşünmekteyiz. Powell’ın daha uzun bir mühlet masada kalacaklarına dair telaffuzları ABD 10 yıllıklar ve dolar endeksi tarafında şimdilik çok fazla tesirli olmasa da tekrar de beklenti tarafında tesirli olmaya devam ediyor. Lagarde daha mert davranarak masadan erken çekilme lüksümüz yok, sıkıntılar belirsizliğini koruyor üzere sözler kullanıyor. Çeşitli dinamiklerle çok uzun bir müddet daha merkez bankalarının alanda kalacağını, bu sürecin dolaylı olarak gelişen piyasaları desteklemeye devam edeceğini düşünüyoruz.
Büyük merkez bankalarının siyasetleri yakın bir gelecekte muhtemelen ayrışacak
● Stratejist Şant Manukyan: Şu anda birebir, yani gevşek para siyaseti sepetine dahil görünse de büyük merkez bankalarının siyasetleri yakın bir gelecekte muhtemelen ayrışacak. PBOC esasen çok agresif olmasa da likiditeyi sıkılaştıracak adımlar atıyor, lakin asıl dikkat alımlı gelişme Fed tarafından gelecektir. Aşılama oranı ve mali paketler dikkate alındığında ABD salgının tesirlerini daha süratli üzerinden atıyor. Yükselen hammadde ve konut fi yatları, rekor kıran endeksler, gerileyen işsizlik ve neredeyse 2019 büyüklüğüne erişen GSYH nedeniyle Haziran yahut Temmuz FOMC toplantılarında yahut bir ihtimal Ağustos Jackson Hole toplantısında Lider Powell “tapering” olarak bilinen varlık alımlarını azaltma siyasetine geçişin Aralık’21 yahut Ocak’22 de başladığını açıklayacak. Başka merkez bankaları, bilhassa BOJ ve ECB bu adımı atmaktan şimdi uzak. Fed’in bu adımı şayet öteki ekonomiler başarılı bir aşılama ve dolayısı ile açılma kampanyası içinde ise negatif bir tesir yaratmaz. Fed sıkılaştırmanın birinci adımlarını atarken AB ve bizim de içinde bulunduğumuz gelişmekte olan ülkeler hala aşı meçhullüğü yaşıyor olursa negatif tesirleri görmemiz kelam konusu olur. Yükselecek olan 10 yıllık ABD getirileri borçlanma oranlarının artışı manasına geleceği üzere süratli ısınan ve daha yüksek getiri vaadeden bir ABD iktisadı doların da kuvvetlenmesi manasına gelecektir.