Özge YAVUZ / İŞİN İÇİNDEN
Diğer yandan Avrupa’nın ‘yatık mal’ denilen, yani kullanılmamış olmasına karşın vakitle dayanıklılığını yitirmiş giysi ve aksesuar eserleri, paralel ithalatçılar tarafından ülkeye sokularak, daha uygun fiyatla güya dönem eseriymiş üzere pazara sunuluyor. Türkiye’deki yabancı markaların başı bu meselelerle kederde ve bu sorun giderek büyüyor. Yüzlerce şubesi olan birtakım süratli tüketim eserleri mağazaları bile vakit zaman dünyaca ünlü markaların bu düşük kaliteli eserlerini uygun fiyata satabiliyor. Türkiye’de paralel ithalatın önüne geçecek bir yasa yok lakin yabancı markaların pazardaki haksız rekabetin artmasından ötürü şikayeti çok. Kulağıma gelen bir duyuma nazaran, geçtiğimiz günlerde süratli tüketim malları satan bir mağaza, manav reyonunun yanına dünyaca ünlü bir markanın eserlerini koymuş. Kelam konusu yabancı marka ise mevzuyu mahkemeye taşımış. Firmanın münasebeti şu; bu marka için milyonlarca lira reklam, tanıtım bütçesi ayırmasına karşın, paralel ithalat yoluyla gelen bu mallar, düşük kalitesi ve sergilenme biçimiyle, markanın imajına ziyan veriyor. Pazarda, ‘Dünyaca ünlü marka, market rafına düşmüş’ algısı yaratılıyor. Bu da haksız bir rekabete yol açıyor.
3 temel sorun var
Yabancı markaların Türkiye’de yaşadığı üç temel sorun var. Taklit mallar, yurt dışındaki e-ticaret sitelerinden düşük gümrük vergisi ödenerek alınan eserlerin Türkiye’deki e-ticaret siteleri üzerinden daha ucuza satılması ve paralel ithalat. Tescilli Markalar Derneği Lideri İzzet Stamati, “Artık kimi market zincirlerinde Armani iç giysi eserleri bile satılır oldu. Paralel ithalat konusu vahim bir halde artıyor” diyor. AVM’lerde mağazaları olan, milyonlarca lira vergi ödeyen, istihdam yaratan yabancı markaların birçok alanda rekabette zorlandığını lisana getiren Stamati şunları anlatıyor: “Paralel ithalatçılar, yurt dışından daha düşük fiyata eser aldıkları için daha az vergi veriyorlar. Kalitesiz eserleri, orjinal eser kalitesindeymiş üzere gösterip, tüketiciyi aldatıyorlar. Bu eserlerin marketlerde satılması bizi rahatsız ediyor. Bilhassa pazaryerlerinde buna çok sık rastlıyoruz. Bazen de tüketici, orjinal eser aldığını zannediyor. Halbuki taklit eser alıyor.”
‘Rekabete büsbütün aykırı’
Kahveci Hukuk Bürosu’nun sahibi Avukat Vehbi Kahveci, marka hakları konusunda uzmanlaşan bir isim. Yıllardır marka davalarıyla ilgileniyor. Son devirde paralel ithalatın e-ticaretin devreye girmesiyle birlikte daha tehlikeli bir hal aldığını açıklayan Kahveci, “Yabancı markalı eserler, internet üzerinden pazara daha ucuza geliyor. Markalar boşuna mağaza açıyor resmen… Zira markalar, mağaza kirası ödüyor, eleman çalıştırıyor, vergi veriyor. Ancak internet üzerinden sipariş verenler düşük bir gümrük vergisi ödeyerek eseri Türkiye’ye sokabiliyor. Bunları da internet üzerinden satarak, buradaki distribütörleri, mağazaları mahvediyorlar” diyor. Bu, paralel ithalatın e-ticaret versiyonu. Bir de yatık mal sıkıntısı var. Kahveci, onu da şöyle açıklıyor: “Dünyada şöyle bir çark var; dünyanın rastgele bir yerinde, bir markanın bozulmuş, stok haline dönmüş mallarını belirli merkezler topluyor. O merkezler üzerinden de ithalat yapılıyor. Gelen mallar yepyeni olmasına karşın yatık mallar olduğu için aslında Avrupa’nın çöpü. O çöpü orası güya özgün malmış üzere satışa sunuyor. Bizim paralel ithalatçılar da Avrupa’nın çöpünü burada satmak üzere haksız rekabet oluşturuyorlar. Şu anda bu davalar çok arttı.”
Tüketicinin uyanık olması şart
Paralel ithalat yoluyla getirilen düşük kaliteli eserler ve elbette taklit eserler, tüketici haklarını da hiçe sayıyor. Bilindiği üzere, markaların yetkili satıcılarından eserler alındığında, makul mühletler içerisinde garanti kapsamına giriyor, eserin kusurlu olması halinde yenisiyle değişimi sağlanıyor. Lakin düzmece ya da yetkili distribütör dışında yapılan alışverişlerde rastgele bir garanti devreye girmiyor. Burada tüketicilerin şuurlu olması gerekiyor. Uzmanlara nazaran, bilhassa e-ticaret sitelerinden bir eser satın alırken dikkatli davranılması kural. E-ticaret sitesi uygunca araştırılmalı. Eserlerin Türkiye’de servisleri olup olmadığına bakılmalı. Daha sonra tüketici sitelerinden bu e-ticaret sitesiyle ilgili şikayet olup olmadığı denetim edilmeli. Eserlerin marka bilgileri, Türkiye resmi dağıtıcıları incelenmeli.