Enerji ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Balıkesir’in Bandırma ilçesinde Eti Maden Genel Müdürlüğü Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürlüğüne ilişkin ferrobor tesisinin temel atma merasiminde açıklamalarda bulundu. Türkiye’nin dört bir yanında yeni fabrikaların yükseldiğini vurgulayan Dönmez, şöyle devam etti: “Avrupa güç krizi nedeniyle bırakın yeni tesisler, fabrikalar açmayı mevcutların kapanmaması için büyük bir gayret içindeyken, Türkiye’de her gün yeni bir tesis devreye giriyor. Mevcut fabrikalarımız da kapasite artışına gitmek için yeni topraklar bakıyorlar. Yeni makine ve teçhizat siparişleri veriyorlar. Son 1 yıllık ithalatımıza baktığımızda makine teçhizatlarının büyük bir artış gösterdiğini görüyoruz. Ne demek bu? Fabrikalarımız üretim için gereken ekipmanlarını, altyapısını sağlıyor. Hamdolsun üretim ve ihracat odaklı yeni iktisat modelimizin meyvelerini toplamaya başladık.”
Dönmez, ferrobor tesisiyle bu silsileye yeni bir halka daha eklediklerini lisana getirdi. 2018’de yeni bor stratejilerini ilan ettiklerini hatırlatan Dönmez, “Dünya bor üretiminde ve ihracatında önderiz. Geçtiğimiz yıl 1 milyar 30 milyon dolar ile Cumhuriyet tarihimizin bor ihraç rekorunu kırmıştık. Bu yıl yola çıkarken maksadımız 1,1 milyar dolardı fakat bu yıl yeni kontratlar, yeni pazarlar, yeni kontaklar sayesinde gayemizi üst istikametli revize ettik. Bu yıl maksadımızı 1,25 milyar dolar ile geçen yılki rekorumuzu tazelemek olarak güncelledik.” sözünü kullandı.
“Borda katma pahalı eser periyodunu başlattık”
Hedeflerinin yalnızca yüksek üretim ve ihracat olmadığını belirten Dönmez, birkaç 100 dolar mertebesinde satılan cevheri artık bor karbürde tahminen 30 bin doların üzerinde, bugün temeli atılan ferroborda da tonunun 8-10 bin dolar aralığında satılacağını kaydetti. Dönmez, bor karbürün akabinde lityum üretim tesisi için de çalışmalara başladıklarını anlattı.
İki yıl evvel dünyada birinci defa sıvı bor atıklarından lityum üretimine Eskişehir Kırka’daki pilot tesislerde başladıklarına değinen Dönmez, “Lityum üretimi Eti Maden’deki arkadaşlarımızın 3 yıllık Ar-Ge faaliyetlerinin eseri. Yüzde 100 Eti Maden’e has bir usulle dünyada birinci kere kullanılan bu teknik sayesinde atıklardaki bor ve lityum ayrıştırıldı. Yıllardır atık olarak depoladığımız eserlerin içindeki lityumu geri kazanma marifeti ve yeteneğini kazandık.” bilgisini verdi.
Eti Maden’in bu üretim metodunun patentini almak için ilgili kurumlara müracaat yaptığını aktaran Dönmez, konuşmasını şöyle sürdürdü: “Milletimizin öyküsü imkansız denilen yerde başlar. Millet olarak en sevmediğimiz söz tahminen de imkansız. Şayet inanıyorsak başaramayacağımız hiçbir şey yok. İşte lityumun üretilmesi de buna en hoş örneklerden biri. Yıllık 10 ton üretim kapasiteli pilot tesisimizin açılışını Sayın Cumhurbaşkanımızın iştirakleriyle yapmıştık. Pilot tesisimizde endüstriyel üretim için gerekli bütün kademeleri tamamladık. Bu yıl içerisinde inşallah biri Eskişehir Kırka’da, biri tekrar Bandırma’da olmak üzere toplam 700 ton kapasiteli iki yeni lityum tesisimizin temelini atacağız. Son yıllarda yerli teknolojimizin gelişmesiyle birlikte lityuma talep büyük oranda arttı. İthalat yoluyla karşıladığımız bir eser. Hele ki COVID devrinde biliyorsunuz tedariki de epeyce güç karşılanan bir eserdi. Lityum ithalatına yılda 35 milyon dolar ödüyoruz. Ülkemizin yıllık lityum muhtaçlığı ortalama 1200 ila 1300 ton ortasında değişiyor. Tam kapasite çalışacak lityum tesislerimizde inşallah gereksinimimizin yarısından fazlasını artık yerli üretimle karşılayacağız. Taşınabilir aygıtlar, tabletler, bilgisayarlar ve yerli arabamız başta olmak üzere akıllı teknolojilerde yerlilik oranımızı bu halde artıracağız.”
“İleri teknoloji eserlerde ender toprak elementleri kullanacağız”
Bakan Fatih Dönmez, az toprak elementlerinin üretimiyle ilgili yeni bir adım attıklarını, bunun öyküsünün de lityum üzere eskilere dayadığını belirtti. Eskişehir’in Beylikova ilçesi Kızılcaören mevkisinde 2011’de birinci sondajı yaptıklarını anımsatan Dönmez, “Yapılan tahliller sonucu alanda 694 milyon ton az toprak elementi rezervi keşfettik. Bu keşifle Beylikova alanımız, rezerv ölçüsü açısından dünyanın en büyük ikinci rezerv alanı olarak kayıtlara geçti.” dedi.
Rezervi bulup üretmekten daha değerli olanın, bu rezervleri orta ve uç esere dönüştürecek tesis yatırımlarını yapmak olduğunu vurgulayan Dönmez, kelamlarını şöyle devam etti: “Burada da öncelikle üretim imkanını görebileceğimiz pilot tesisi inşa edeceğiz. Burada az toprak oksitlerinin üretim optimizasyonunu test edeceğiz. Daha evvel bu çalışmaları laboratuvar ortamında AR-GE çalışmaları çerçevesinde gerçekleştiriyorduk. Hamdolsun buradan olumlu sonuçlar aldık. Artık pilot tesisimizin inşa evresine geldik. Pilot tesisimizi inşallah bu yıl içerisinde devreye alacağız. Birinci etapta bu tesiste, yıllık 1200 ton cevher işleyeceğiz. Pilot tesisten aldığımız test sonuçlarına nazaran de endüstriyel tesis yatırımına başlayacağız. Endüstriyel tesiste de yıllık 570 bin ton cevher işleyerek, 10 bin ton az toprak oksitleri, 72 bin ton barit, 70 bin ton florit ve 250 ton toryum üreteceğiz. Artık mıknatıs, rüzgar türbin motoru, elektrikli araç motoru, roket füze kesimleri, uçak, helikopter ve roket motoru, buhar ve gaz türbinleri, lazer ve uydu sistemleri üzere ileri teknoloji eserlerde yerli üretim az toprak elementleri kullanacağız.”
“Bu alanda rakipsiz olacağımıza inanıyoruz”
Bakan Dönmez, bugün bor cevherinde katma kıymet odaklı yeni bir tesisin daha temelini attıklarını bildirerek, ileri teknoloji eserlerde kullanılan ferroborun bilhassa çeliğe eklendiğinde direncini artırdığını aktardı.
Türk çeliğinin dünyada kalitesiyle meşhur olduğunu kaydeden Dönmez, şu sözleri kullandı: “İnşallah ferrobor üretiminin akabinde bu alanda rakipsiz olacağımıza inanıyoruz. Çelik üretiminin yanı sıra neodiyum mıknatıs, transformatör çekirdekleri, arabaların çelik aksamları, metal enjeksiyon dökümleri üzere pek çok alanda ferrobor kullanılıyor. Ayrıyeten tıp elektroniği ve mesken elektronik eşyaların üretiminde de ağır olarak kullanılan bir materyal. Ferrobor üretimi bu teknolojilerin üretimi ve yerlileştirilmesi ismine kıymetli bir çıkar sağlayacak bizlere inşallah. Fabrikamız yıllık 800 ton üretim kapasiteli olacak. İnşallah önümüzdeki yılın bu aylarında maksadımız Bandırma’nın kurtuluşunun olduğu 17 Eylül’e bu tesisi yetiştirmek. İnşallah daima birlikte o günleri görürüz. Bu tesisimizde 100 vatandaşımızı da istihdam edeceğiz. Ferrobor tesisimizin kıymetli bir özelliği daha var. O da yatırımımız tıpkı vakitte teknoloji transferini de içeriyor. İnşallah ilerleyen vakitlerde buradan elde ettiğimiz deneyimlerle bu teknolojinin yerlileşmesinde de değerli adımlar atacağımıza inanıyorum.