BDDK’nın kurlardaki yükselişe karşı aldığı yeni karar, finansal bünyesinde döviz ve gibisi araçları tutan ve TL bazlı kredi kullanma zaruriliği olan, döviz bazlı kredibilitesi bulunmayan şirketleri hedefliyor. Bu karara nazaran, bankalar ve finansal kuruluşlar dışındaki, bağımsız kontrole tabi şirketlerin kredi başvurusu yaptıkları tarih prestijiyle yabancı para nakdi varlıklarının (altın dahil, efektif Döviz ile bankalardaki YP mevduat) Türk Lirası karşılığının 15 milyon TL’nin üzerinde olması halinde, bu şirketlerin yabancı para nakdi varlıklarının, en aktüel finansal tablolarına nazaran etkin toplamından yahut son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanının yüzde 10’unu aşması durumunda, kelam konusu şirketlere TL cinsinden yeni bir nakdi ticari kredi kullandırılmamasına karar verildi.
BDDK’NIN YENİ KURALIDAKİ İSTİSNA
Bu kuralın istisnası olarak, ilgili mevzuat uyarınca yabancı para cinsinden kredi kullanması mümkün olmayan şirketlerle hudutlu olmak üzere, bu şirketlerin bankaya kredi müracaatında bulunduğu tarihten itibaren 3 aylık devir içinde yabancı para net durum açığı bulunduğunu Kamu Nezareti, Muhasebe ve Kontrol Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız kontrol kuruluşları tarafından en yeni finansal tabloları üzerinden yapılacak incelemeye nazaran tespit ettirmeleri ve bu kuruluşlarca onaylanmış dokümanlarla bankaya başvurmaları kuralıyla, bu şirketlere sadece müracaat tarihini izleyen 3 aylık devirdeki, kelam konusu tespit edilen konum açığı ile hudutlu olmak üzere TL cinsinden nakdi ticari kredi kullandırılabilmesine karar verildi.
Yine yabancı para nakdi varlıklarının TL karşılığı 15 milyon TL’yi aşmayan şirketlerin, kredi müracaat tarihi prestijiyle, mevcut yabancı para nakdi varlıkları ile en aktüel finansal tablolarına nazaran etkin toplamını ve son 1 yıllık net satış hasılatını bağımsız kontrol kuruluşuna tespit ettirmeleri ve kullanacakları kredinin vadesi boyunca yabancı para nakdi varlıklarının TL karşılığının 15 milyon TL’yi aşmayacağını beyan ve taahhüt etmeleri, kelam konusu beyan ve taahhüdün banka tarafından denetiminin sağlanmasını teminen şirketlerin her ayın birinci 10 iş günü içinde bir evvelki ay sonu bilançosuna nazaran yabancı para nakdi varlıklarının, etkin toplamının ve bir evvelki ay sonu prestijiyle son 12 aylık net satış hasılatının aktüel pahasını bankaya iletmeleri kaidesiyle bu uygulamadan muaf tutulmalarına, bu uygulama kapsamında, yabancı para nakdi varlıkların TL karşılığının hesaplanmasında hesaplama tarihine ilişkin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kurunun kullanılmasına, karar verildi.
Piyasaların kapanması sonrasında açıklanan bu kararın akabinde değişiktir ki döviz kurlarında çok sert bir geri çekilme yaşandı. Bu harekete getirilen yorumlardan bilhassa Mahfi Eğilmez’in yorumu dikkat cazipti. Eğilmez, “Rezervden satış manasına gelir” dedi.
BORSA ŞİRKETLERİNİN ÜÇTE BİRİNDEN FAZLASI
Peki bu nitekim TL’nin dramatik paha kaybına tahlil olabilecek kadar bir tesir yaratabilir mi? Kurlarda yaşanan düşüşün karşılığı olabilecek kadar bir döviz satışı sağlayabilir mi? Biz de Borsa İstanbul’da süreç gören tüm şirketlerin son açıklanan (yani 2022/03 dönemi) bilanço dipnotlarını tek tek inceledik ve bu dipnotlarda yer alan kur riskleri kalemi altındaki Mali Finansal Varlıklar ile şirketlerin faal toplamları ve 2022 birinci çeyrek net satış hasılatlarının geriye dönük 12 aylık konsolide edilmiş halini kıyasladık. Döviz cinsi varlığı 15 milyon TL’yi aşan ve bu varlıkları yüzde 10 sonunu aşan kaç şirket vardı? Aslında bu durumda olan şirket sayısı borsadaki toplam şirket sayısının üçte birinden biraz fazlasını oluşturuyordu. Elbette 31 Mart 2022 itibariyle. Bu görüntünün bugün taban tabana zıt bir hale gelmiş olması da mümkün. Zira bir müddettir sermaye denetimi dedikoduları lisana getiriliyor ancak hükümet cephesinden bu tezlere sert reaksiyonla yalanlamalar geliyordu.
15 MİLYON TL’NİN ÜZERİNDE 195 ŞİRKET
Son açıklanan finansal tablolar yani 2022 birinci çeyrek bilançolarına nazaran Borsa İstanbul’da BDDK tarafından belirlenen kriterlerde yani TL karşılığı 15 milyon TL’nin üzerinde döviz varlığı bulunan şirket sayısı 195. Bu sayının içerisinde bankalar, sigorta, finansal kiralama, factoring, teşebbüs sermayesi yatırım iştirakleri, spor kulüpleri ve gayrimenkul yatırım iştirakleri dahil değil.
Bu 195 şirketin içerisinde ise tekrar BDDK tarafından belirlenen eşik bedel olarak, elindeki döviz varlığın etkin büyüklük yahut son 12 aylık net satış hasılatından büyük olanın yüzde 10’unu aşan şirket sayısı ise yalnızca 65. Bu 65 şirketin 2022 birinci çeyrek bilançolarına nazaran toplam nakit ve gibisi döviz varlığı (parasal finansal varlık kalemi baz alınmıştır) 171 milyar TL’ye denk geliyor. Yani bugünkü kur üzerinden hesaplama yapmak gerekirse 10 milyar dolardan biraz daha fazla. Bu şirketlerinin etkin yahut net satış bazında BDDK’nın belirlediği hududu aşan döviz varlığı meblağı ise 3.6 milyar dolara yakın bir sayıya denk geliyor.
Yani başka her şeyi sabit varsayıp (yani bu şirketlerin 31 Mart 2022’den bu yana bu dövizleri esasen satıp satmadığını ya da daha fazlasına sahip olup olmadığını, şirketlerin aslında TL bazında kredi gereksinimi olup olmadığını, döviz bazında kredi bulma ezası bulunup bulunmadığını) bir hesaplama yapmak gerekirse bu 65 şirketin şayet TL bazlı kredi kullanma niyeti varsa bundan evvel toplamda 3.6 milyar doları döviz varlığını piyasada satması gerekiyor.
Kaldı ki listeye bakıldığında bu şirketlerin çok büyük bir kısmı zati dövizle borçlanma kabiliyetine sahip. Öbür bir kısmı ise net döviz durumu olarak ekside. Yani BDDK’nın koyduğu istisna sonuna giriyor. Bu da taşınan döviz fazlasının 3.6 milyar dolardan çok daha az olduğu manasına geliyor.
Ayrıca tablonun dipnotunda da belirttiğimiz üzere bu tablo katiyen mevcut durumda BDDK sonuna takılan şirketleri göstermiyor. Tablonun gösterdiği 31 Mart 2022 bilançoları sabit varsayılırsa hangi şirketlerin bu hududun üzerinde göründüğü. Ki çabucak 1 Nisan 2022’de ya da kredi başvurusu yapılacağı tarihte bu bilgilerin birebir olması da mümkün değil.