Hilal SARI
ABD Merkez Bankası (Fed) yetkililerinin son toplantıda varlık alımlarını ‘bir noktada’ azaltmaya başlamayı tartışmış olması, global piyasalarda yatırımcıların uzun müddettir devam eden “beklenenden evvel sıkılaşma” tasalarını tekrar körükledi. Federal Açık Piyasa Komitesi’nin (FOMC) nisan toplantısına ait evvelki akşam yayınlanan tutanaklar, bankanın ABD iktisadının çok ısınmasına neden olmamak için bu yılın kalanındaki toplantılarda gevşek para siyasetine ait tavrını değiştirebileceği sinyalini verdi piyasalara. Fed Lideri Jerome Powell her açıklamasında üstüne basa basa enflasyon ve istihdam maksatlarına hala uzak olunduğunu, gayelere “kalıcı” biçimde yaklaşmadan varlık alımlarının devam edeceğini ve faizlerin sıfıra yakın kalacağını yineliyor. Lakin bankanın kararında tesirli kimi üyeler görünen o ki, bu tavrın 2021 yılı içinde bile değişebileceği yahut değişmesi gerektiği görüşünde. Önümüzdeki Fed bildirilerinde 120 milyar dolarlık aylık varlık alımları piyasaların en yakından izleyeceği öge olacak.
27-28 Nisan FOMC toplantısının notlarındaki tabirlerle: “Yetkililerin kimileri şayet iktisat komitenin siyasette belirleyici olan maksatlarına yanlışsız süratle ilerleyişini sürdürmesi durumunda, gelecek toplantılarda varlık alımlarının suratının tekrar ayarlanmasına dair bir planın görüşülmeye başlayabileceğinin uygun olacağı teklifinde bulundu.”
JPMorgan ABD Başekonomisti Mike Feroli Fed’in bu daha şahin tonunun piyasaya nispeten sürpriz olduğunu söylüyor fakat bu tartışmanın en az birkaç toplantı daha uzayacağı görüşünde. Financial Times’a yaptığı açıklamaya nazaran Feroli “Fed’in varlık alımlarını en erken 2022’nin başlarında azaltmaya başlayacağı” görüşünde.
Commerzbank: Zayıf dolar trendi aksine döndü diyemeyiz
Fed’den gelen bu sürpriz sıkılaşma sinyali doları, ABD tahvilini ve Euro Bölgesi tahvillerini güçlendirerek enflasyonist baskılarla sürat alan altına da bir fren yaptırdı. 10 yıllık ABD Hazine tahvili yüzde 1,68’i gördü. Tutanaklar sonrası 90 seviyesinin tekrar üstüne çıkan dolar endeksi dün tekrar zayıfladı lakin şubat sonunda görülen 89,68 seviyelerine kadar gerilemedi ve dün TSİ 13:55’te hafif düşüşle 90 seviyesinin üzerinde seyretti. Gelişmekte olan ülke paraları ise ABD’de şahin bir telaffuzla faizin (tahvil getirilerinin) artması durumunda her vakit olduğu üzere doları güçlendirecek ve getiri arayışındaki yatırımcıları ABD’ye çekecek her gelişmeden olumsuz etkileniyor. Lakin Commerzbank’a nazaran “Fed tutanakları dolarda geçtiğimiz haftalarda görülen zayıf trendi ‘şimdilik’ sonlandırmış olsa da, trendin büsbütün bilakis döndüğünü söylemek için hala çok erken.”
MSCI Gelişen Ülke Paraları Endeksi tarihi doruğundan döndü
MSCI Gelişen Ülke Paraları Endeksi Mart sonunda gerilediği 1693 seviyelerinden düzgünleşme beklentilerinin riskli para ünitelerinin cazibesini artırmasına paralel yükselişe geçmiş, endeksin oluşturulduğu 1997 yılından bu yana görülmemiş olan 1741 seviyesine kadar yükselmişti. Lakin tutanaklar sonrası endeks dün düşüşle açıldı ve TSİ 17:38’de 1.732 seviyesine kadar çekildi. Türk Lirası, Arjantin pesosu ile birlikte bu yıl dolar karşısında yüzde 10’un üzerinde kayıpla en çok zayıflayan gelişmekte olan ülke parası. Nijerya Nairası, Kolombiya Pesosu, Japon Yeni ve Tay Bahtı da dolar karşısında yüzde 5’in üzerinde kıymet kaybeden öteki gelişen ülke paraları.
“Altın dolarla faizdeki yükseliş ortasında kaldı”
ABN Amro analisti Georgette Boele, altında çok kritik bir teknik direnç düzeyinde seyir olduğunu belirterek dolar ve ABD faizi için şöyle diyor: “Yine de doların yükselmesini ve gerçek faizin ölçülü biçimde yükselmesini öngörüyoruz, bu da altını tekrar baskılayacaktır.” ED&F Man Capital Markets’tan Edward Meir ise enflasyon tasalarının yeterlice yerleşmesinin altına yarayacağını öngörerek şöyle diyor: “Ancak altın halat çekme oyununun ortasında üzere biraz: Güçlü dolarla aşağı çekilirken 10 yıllık tahvil faizindeki yükselişle üst çekiliyor.” Julius Baer analisti Carsten Menke de müşteri notunda emsal bir kıymetlendirme yapıyor: “Küresel büyümede düzgünleşme öngördüğümüzden, enflasyonda kısa vadede amacın üzerine çıkılsa bile altın ve gümüş fiyatlarında trendin üstten fazla aşağı istikametli olacağı görüşündeyiz.” Reuters analistleri spot altında enflasyonist baskılarla görülen güçlenmenin 1.893 dolar/ons seviyesinde tekrar dirençle karşılaşabileceğini varsayım ediyor. ANZ analistleri ise “tahvilde zayıflama, enflasyonel baskılar ve zayıf dolar altına talep görünümünü iyileştirse de, Hindistan’da salgının durumu fizikî altın talebini 2. çeyrekte çok olumsuz etkileyebilir.”
Ruhani’nin açıklamasıyla petrol düşüşte
Enflasyon beklentilerini direkt etkileyen güç piyasasında ise İran petrolünün piyasaya tekrar geri döneceği ihtimali petrol fiyatlarını dün yüzde 2’ye yakın düşürdü. İran Devlet Lideri Hasan Manevî dün “Viyana’da muahede sağlandı” diyerek ABD’nin de geri dönmesi beklenen nükleer mutabakatta yer alan ülkelerin yaptırımların birçoklarının kalkması uzlaşmaya vardığını söyledi. İran devlet televizyonu haberlerine nazaran petrol, bankacılık, denizcilik ve sigorta dalı yaptırımlarının kalkması için mutabakatın sonuncu hali üzerinde çalışılıyor.
Reuters’a konuşan şirket yetkilileri Hint rafinerilerinin ve en az bir Avrupa rafinerisinin bu yılın ikinci yarısında İran petrolü almaya hazırlandığını aktarıyor. Hindistan’da son bir haftada test olan şahısların neredeyse üçte ikisinin olumlu çıkması ve can kaybında daima pandemi rekorunun yenilenmesi ve kimi Asya ülkelerinde salgına yönelik telaşların tekrar artması da petrol fiyatlarında aşağı istikametli baskı ögesi. Brent petrolün varili dün TSİ 14:17 itibariyle 65 dolara kadar gerilerken, WTI varil fiyatı ise 62 dolara kadar düştü.
Ekonomistler Fed’in yeni periyodunun TL varlıklara tesirini Dünya için kıymetlendirdi
Şebnem TURHAN
Fed’in agresif olmayan adımları süreksiz türbülans yaratır
Ak Yatırım Araştırma Müdürü Özgür Hatipoğlu: En son Fed tutanakları, beklentilere nazaran son derece düşük gelen istihdam verisi ve buna karşılık harika yüksek gelen enflasyon verisinden evvelki görüşleri yansıtması açısından aslında kısmen yeniliğini yitirmişti. Lakin tekrar de enflasyonda baz tesirinin farkında olan komite üyeleri aslında görüşlerini tartışırken bu durumu göze almış olmalılar, ki esasen verdikleri demeçlerde bu durumdan bahsediyorlardı. Buna karşılık, istihdamdaki zayıflık beklenen bir durum değildi. Fed liderlerinin bu hususla ilgili olarak değerlendirmeleri yaklaşık 8.5 milyon kişilik daha iş gücünün istihdam edilmesiyle olağana gelineceği tarafındaydı ancak görünüşe nazaran bu durum biraz ertelenmiş olacak. İstihdam gelişmelerinin üzerine ABD’de evvel tahvil alım programının sonlanması (taper) ve sonrasında faiz artışının da ötelendiğini düşünüyoruz. Tutanaklarda istikrarlı ve defansif bir duruştan kelam edilmiş olsa da kimi üyelerin gelecek toplantılarda taper konusunun tartışılmaya başlanabileceğini düşündüklerini görüyoruz. Gerçekten iktisattaki risk görünümünü tanımlarken daha evvelki tutanaklarda kullandıkları “dikkate kıymet büyüklükte” manasına gelen “considerable” sözünü kaldırdıklarını ve durumun daha öngörülebilir olduğunu düşündüklerini görüyoruz. Yeniden de bilhassa fiyatlar tarafındaki zayıflığın Fed’in agresif bir taper programı başlatmasının ve faiz artışı sürecine geçmesinin önündeki en güçlü pürüz olacağını düşünmek gerek. Bu işin TL varlıkları üzere Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ) finansal enstrümanları üzerindeki tesirine gelirsek; Fed’in ürkütücü bir şahin olmaktan son derece uzak duruşu ve gelecekte de bu halde kalacak olması, kısa vadede GOÜ’lerin global kaynaklı bir likidite daralmasından yahut dolarda faiz artışından çok fazla tasa etmemelerine neden olmalıdır. Lakin taper konusu gerçek manada gündeme geldiğinde yahut sonrasında faiz artışları başlayacak olduğunda GOÜ dövizlerinde ve borsalarında global konjonktüre uygun olarak bir ölçü negatif hareketler görülebilir. Tekrar de cari durum göz önüne alındığında bunun süreksiz bir türbülans olacağı düşünülür. Mümkün faiz artırımının daha evvelkiler üzere her toplantıda otomatik bir formda 25 baz puan olarak gelmeyeceği bir faiz artış süreci öngörüyoruz. Bu bağlamda, daha uzun vadede GOÜ varlıklarını tehlikeye sokacak bir ekonomik atmosfer beklemiyoruz. Taban not olarak düşelim; şartların değişmesi halinde, yani iktisadın beklenenden süratli ve fazla ısınması halinde taper ve faiz artışı öne alınacak olursa bunun GOÜ’ler üzerinde ve TL varlıklar üzerindeki tesiri daha güçlü olabilir. Lakin bunu alternatif senaryo olarak görmek gerekir ve baz senaryoda üstte bahsedildiği üzere Fed’in agresif olmayacak adımlarla hareket edeceği, bunun GOÜ üzerindeki tesirlerinin de yıkıcı hareketlere neden olmayacağı beklenir.
Ülkelerin CDS ve enflasyonları etkiyi belirleyecek
Tera Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan: Fed’in hala tapering konusunda harekete geçme konusu ortada bir yerlerde duruyor. İktisadın gelişimi ve her ne kadar süreksiz görülse de ABD’nin organik enflasyon oranını da üst çekebilecek fiyat gelişmeleri Fed’i faiz artırımını daha erken düşünmeye iten bir durum oluşturabilir. Tutanaklar, 3 hafta öncesinin ekonomik durumunu yansıtmakla bir arada, Powell hatırlanacağı üzere kelam konusu toplantının basın açıklamasında azaltma hakkında konuşmaya başlamak için erken olduğunu söylemişti. Yeni model tapering tesirini, varlık fiyatları açısından şimdiki konjoktürel durumu ele alarak, bilhassa de enflasyon beklentileriyle ilgiyi kıymetlendirerek ele almak gerekecektir. Fed’in piyasada kısa vadede istikameti belirlemesi olası. Faizlerin daha erken artma ihtimali Hazine getirileri ve dolar olumlu. Fed bu safhada irtibatı geliştirmeye devam ettikçe faize hassas pay rotasyonunda da tesirli olacaktır. Dow-Nasdaq ayrışımı derinleşebilir. Lakin bir yandan da ekonomik düzgünleşme gerçekleştiğinden ötürü çok derin bir pay bozulması olmamasını bekleyebiliriz. Gelişmekte olan ülkeler ise, kendilerini Fed’e nazaran pozisyonlandırmak durumunda olacaklardır. Kırılganlık faktörlerini izlemek lazım, ülkelerin CDS ve enflasyon düzeyleri risk değerlendirmelerinde ayrışım derecelerini belirleyecektir. Fed, şimdi taperinge geçmiyor, faiz artırımı da çok sonra gerçekleşecek bir kademe. O nedenle, bağlantıya başlaması için mevcut koşullardan çok bir değişme olması beklenmez. Yaz aylarındaki FOMC’ler kritik olacaktır.
Tek bir yüksek enflasyon verisi bile hasar verdi
Ekonomist ve Bilgi Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Murat Sağman: Fed bunun sıkıntı bir geçiş olduğunun farkında ve azamî geciktirip en âlâ biçimde bağlantısını yürütmeye çalışıyor. Mayıs 2013’te Bernanke’nin yaptığı üzere açıklama yapmak istemiyorlar. Beklenti ve bağlantısı yapılan şuydu, tahvil alımları gelecek sene azaltılıp birinci faiz artışı ise 2023 yılında gelebilirdi. Lakin çok yüksek bir enflasyon geldi. Tüketici enflasyonu yıllık 13 yılın doruğu yüzde 4,2’ye çıktı. Üretici fiyatları da yüzde 6,2 ile son 10 yılın doruğunda. Bu enflasyon süreksiz mi kalıcı mı ona bakılacak. Süreksiz ise plana nazaran devam ederler fakat enflasyondaki yükseliş kalıcı olmaya başlarsa öne çekecekler. Hem tahvil alımı azaltımını hem de birinci faiz artırımını 2023 yerine 2022’de görebiliriz. Fed’in olağanlaşma adımları bizim üzere ülkeler için çok makûs bir haber. Nasıl etkileniriz? En makûs etkilenen ülkeler içinde oluruz. Bir sefer ABD’nin faiz artırdığı yerde bizim de maliyetlerimiz de artacak, bize de baskı olacak. Gelişmekte olan ülkelerden sermaye çıkışı olabilir, para ABD’ye dönecek ve bizi etkileyecek. Olağanlaşma adımlarından etkilenmede gelişen ülkeler ikiye ayrılır cari fazla ve açık verenler diye, biz açık veriyoruz. Son olarak da TCMB’nin eksi rezervinden ötürü hem kurdaki volativite hem faizlerin yükselmesine fazla müdahale edemeyecek. Rezerv düşüncesi önümüze çıkacak. Bunun beklentisi bile bizi baya etkileyebilir ki bayramda gördük bunu. Yüksek gelen enflasyon verisiyle birlikte yani tek bir bilgiyle bile nasıl hasar olabileceğini gördük. Herkes etkilenecek Fed’in normalleşmesinden. Fakat daha kırılgan ülkeler daha fazla etkilenecek.
Kur ve tahvil tarafına ekstra konsantre olunmalı
Ekonomist Cüneyt Paksoy: Her ne kadar Fed ve ECB üzere majör Merkez Bankalarının gereklilikler sebebiyle uzunca bir müddet masadan kalkmayacağını düşünüyor olsak bile temkinli iyimserliğin epeyce değerli olduğu ve haziran Fed toplantısı öncesi ve sonrası sürecin dikkatle takip edilmesi gerektiğini hatırlatmak isteriz. Fed gerekli bildirileri vermez ve küresel piyasalarda tedirginlik artarsa bilhassa gelişen piyasalar ismine konfor alanının düzgünce daralacağı gerçeğinin de geçerli bir senaryo olabileceğini unutmamak gerekiyor. Şayet böylesi bir süreç işlerse bilhassa Türkiye’de kur ve tahvil tarafına ekstra konsantre olmak gerekecektir. Üst taraflı ekstra ataklara karşı daha proaktif bir TCMB siyaseti ve yapısal ıslahat tarafında çok daha süratli bir aksiyon süreci yabancı algısı ismine epey kıymetli olacaktır. Güzel senaryoda ekstra ucuz düzeylere gelmiş bankacılık bölümü önderliğinde üst istikametli bir BİST-100 Endeks hareketi potansiyel olsa da, kur ve tahvil tarafında baskının sürmesi halinde biraz daha aşağılardan takviye arayışlarının da potansiyel hale gelebileceği unutmadan ilerlemek gerekiyor. Teknik olarak dolar-TL tarafında 8.50-8.60 bandının marjinal direnç eşiği olduğunu ve kırılması durumunda hareketin hızlanma ihtimali oluşturacağını, gerilimin azalması ismine birinci etapta 8.00-8.35 ortasında bir istikrar kurulması daha da rahatlamak için 200 günlük ortalamayı içine alan 7.50-7.85 bandına inilmesi gerektiğini hatırlatmak isteriz. Borsa tarafında ise 1400-1430 bandının kısa vadeli takviye olduğu daha aşağıda ise 1250-1350 bandının hudut dayanak olarak görülmesi gerektiğini hatırlatmak isteriz. Üst taraflı daha kalıcı bir hareket için ise 1440-1485 üzerinde güç kazanarak 1500-1600 bandına geri dönülmesi ve yükselişin devam edip düzletme sürecinin büsbütün bitmesi için buranın geçilerek dayanak olması ve 1650-1750 potansiyel gayeye hakikat hareketliliğin oluşması gerektiğinin de altını çizeriz.