ALİ ŞAHİN
Dünyadaki sürdürülebilirlik çalışmalarına paralel olarak sanayi kesiminde artan geri dönüştürülmüş gereç oranı gözleri geri dönüşüm tesislerine çevirdi. Geri Dönüşüm Kesimi Endüstrileşme Projeksiyonu raporunu yayınlayan TÜDAM Kıymetlendirilebilir Atık Materyaller Sanayicileri Derneği, raporda Türkiye’nin döngüsel iktisatta başarılı olabilmesi için kesimin endüstrileşmesi muhtaçlığına vurgu yaptı. Avrupa Birliği ülkelerinin yeşil dönüşüm çalışmaları, uygulamaları ve mevzuat değişimleri ile döngüsel gereç kullanım oranında yaşanan artışa dikkat çekilen raporda, “2020’de AB’nin döngüsel gereç kullanım oranı (döngüsellik oranı) yüzde 12,8’e ulaşmıştır. Bu, AB’de kullanılan gereç kaynaklarının neredeyse yüzde 13’ünün geri dönüştürülmüş atık gereçlerden geldiği manasına gelmektedir” denildi. İklim krizinin sonucu olarak global ısınmayı 1,5 – 2 °C’ye kadar sınırlamaya yönelik toplu gayeler bulunduğu hatırlatılan raporda, geri dönüştürülmüş eserlerin kullanılması için ülkemizde de gereken altyapının hazırlanması gerektiğinin altı çizildi.
Döngüsel iktisat süreci başladı
Konuyla ilgili konuşan TÜDAM Kıymetlendirilebilir Atık Materyaller Sanayicileri Derneği Lideri Vedat Kılıç, “Dünya net bir halde döngüsel bir iktisat sürecine girdi. Avrupa Yeşil Mutabakatı üzere birçok milletlerarası mutabakat artık geri dönüştürülmüş gereç kullanımını zarurî tutuyor ve her geçen yıl bu kullanım oranı artıyor. Bugün neredeyse tüm global markaların öncelikli gündem hususu olan sürdürülebilirlik çalışmalarıyla birlikte artık geri dönüştürülmüş hammaddeler öncelikli hale gelirken, geri dönüşüm dalı de tedarik zincirlerinin en kritik ögelerinden biri halini aldı” sözlerini kullandı.
Ana sanayi ihracat yapamaz duruma gelebilir
Döngüsel iktisatla birlikte dünyanın öteki bir faza geçtiğini belirten Kılıç, “Gerek devletler ve memleketler arası tertiplerin getirdiği kurallar, gerekse küresel markaların bağlayıcı gayeleriyle birlikte geri dönüştürülmüş hammadde kullanmadan pazarda rekabet edebilme imkanı kalmadı. İngiltere’de bu yıl Nisan ayında yürürlüğe giren uygulamayla piyasaya yılda 10 tondan fazla plastik süren işletmeler, eserlerinde en az yüzde 30 geri dönüştürülmüş hammadde kullanmadıklarında, piyasaya sürdükleri ölçünün tamamı için ton başına 200 sterlin vergi ödemek zorundalar. Bu üzere uygulamalar ilgili ülkenin yanı sıra o ülkelere ihracat yapan şirketler için de bağlayıcı durumda. Hakikaten Türkiye’den İngiltere’ye plastik içeren bir eser ihraç eden şirketler, şayet yüzde 30 geri dönüştürülmüş hammadde kullanmadılarsa kelam konusu vergiyi ödemek durumunda kalıyorlar. Bu uygulamaların süratle yaygınlaşacağını göz önüne aldığımızda, yakın bir gelecekte geri dönüştürülmüş hammadde kullanmadan ihracat yapamaz duruma gelebiliriz” dedi.
OSB’ler geri dönüşüm bölümüne öcü üzere bakıyor
Geri dönüştürülmüş hammadde üreten lisanslı işletmelerin bir sanayi olduğunu kabul ettirmekte zahmet yaşadıklarını lisana getiren TÜDAM Lideri Vedat Kılıç, “Çok yakın bir vakte kadar geri dönüşüm tesisleri, yönetmeliğe nazaran organize sanayi bölgelerinde (OSB) kurulamayacak tesisler ortasında yer alıyordu. Bu son derece haksız uygulama resmi olarak kaldırılsa da fiiliyatta hala OSB idareleri lisanslı işletmelere OSB içinde ruhsat vermekten imtina ediyor. Dünyanın gittiği tarafa baktığımızda açıkçası biz kesim olarak bu tavrı anlamakta zahmet çekiyoruz. Bir taraftan kesimden geri dönüştürülmüş hammadde talep eden ana sanayi, iş OSB içerisinde faaliyet göstermeye geldiğinde dalı adeta bir öcü olarak görüyor” sözlerini kullandı.
Geri dönüşüm endüstrisini oluşturmamız şart
Türkiye ana endüstrisini ileriye taşımak için geri dönüşüm endüstrisinin oluşturulması gerektiğini kıymetle vurgulayan Kılıç, “İçinde bulunduğumuz şartlarda Türkiye’nin döngüsel ekonomiyi ıskalama talihi yok. Münasebetiyle ana sanayi ile geri dönüşüm bölümünün birlikte çalışması her şeyden evvel bir muhtaçlık. Bu doğrultuda başta mekânsal planlama olmak üzere, devletimizin geri dönüşüm endüstrisinin oluşturulması için takviyesine muhtaçlığımız var. Kesimin OSB’ler içinde faaliyet göstermesinin kolaylaştırılması, geri dönüşüm ihtisas OSB’lerin kurulması, ÖTV’siz akaryakıt, güç teşviki, ucuz finansman kaynakları üzere birçok destekleyici ögenin acilen ele alınması gerektiğine inanıyoruz. Öbür taraftan 2019 yılında yürürlüğe gire Geri Kazanım İştirak Payı(GEKAP) uygulamasıyla piyasaya sürenlerden alınan bedellerin de, hedefine uygun olarak yalnızca dalın gelişmesi ve atıkların azami formda toplanması için kullanılması gerektiğini bir sefer daha yinelemek istiyoruz” dedi.
Sektöre verilecek dayanak katma paha yaratacaktır
Geri dönüşüm bölümünün çevresel ve ekonomik olarak kendi büyüklüğünden çok daha fazla katma paha yarattığının altını çizen Vedat Kılıç, “Devlet takviyeleri ve teşviklerle geri dönüşüm kesimindeki eksiklerin giderilmesi kıymetli. Küresel markalar yahut Türkiye’nin ihracat şampiyonu bölümleri geri dönüştürülmüş hammadde talep ettiğinde, karşısında tıpkı kurumsal yapıda, teknolojik iş akışına sahip işletmeler görmeyi bekliyor. Lakin bu kurallar sağlandığında geri dönüşüm tesisleri tedarik zincirine dahil olabiliyor. Bu nedenle bölümün endüstrileşmesi için sağlanacak her türlü dayanak, Türkiye’nin dünya pazarındaki rekabetçiliğini arttıracak bir kaldıraç haline dönüşecektir. Bunu yapabilmemiz için de
kamu ve özel bölüm birlikte hareket ederek gerçek bir planlama yapmamız gerekiyor” diye konuştu.