Şebnem TURHAN
Türkiye piyasaları Türk Lirası’ndaki sert kıymet kaybıyla karşı karşıya kaldı. Bir günlük yükseliş yüzde 2,6’ya dayandığı dolar/ TL’de 17.19 lira aşıldı. Kurdaki bu sert hareket Türkiye’nin dolar cinsi tahvillerinin fiyatını 7 Mart’tan bu yana en düşük düzeye düşmesine neden olurken 5 yıllık iflas risk primi CDS’ler 768 ile rekor düzeylere çıktı. Mayıs başından bu yana dolar/TL’de yükseliş yüzde 15,7’ye ulaşırken yılbaşından bu yana artış da yüzde 28’i aştı. Kurdaki evvelki yükselişlerin tersine Borsa İstanbul BİST100 endeksi de günü yüzde 4,07 düşüşle kapattı
Analistler kurdaki bu sert hareketlerin enflasyona yansımasının çok daha süratli olduğunu belirtirken önümüzdeki aylarda yüzde 85 düzeyinde bekledikleri tüketici enflasyonunda doruğun yüzde 92-93 düzeylerine çıktığını vurguladı.
Öte yandan kur muhafazalı TL mevduat hesabı ile de Hazine ve Merkez Bankası’na binen yük kurlardaki artışla her geçen gün katlanırken 3 ay evvel KKM hesabı yapan bir mudinin bugün itibariyle üç aylık yararı yüzde 18’i aştı. Euro/TL de 18.36 düzeyinin üzerine çıktı, ons altının fiyatında değişim yaşanmazken Türkiye’de gram altının fiyatı 1023 liranın üzerine geldi.
3 ay evvel giren bugün KKM’den yüzde 18,3 kazandı
Kurlardaki bu sert yükselişler ekonomiyi dört bir koldan olumsuz etkiliyor. Analistlerin verdiği bilgilere nazaran birinci olumsuz tesir KKM hesaplarında gözlenecek. Bilhassa önümüzdeki temmuz ve ağustos aylarında şubat ve martta döviz hesaplarını KKM’ye çeviren hukukî şahısların 6 ay sonra birinci dönüşleri var. Bu durum Merkez Bankası’nı ve Hazine’nin yükünü epeyce artıracak. Ki şimdiden Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda ek bütçe çalışmalarına başlandı.
Ondan evvel ise 8 Haziran’da KKM dönüşü gerçekleşen ve 8 Mart’a 100 bin lirasını yatıran mudinin 3 aylık karı da yüzde 17’yi aştı. Merkez Bankası’nın 8 Mart itibariyle açıkladığı 14.49 lira olan dolar/ TL kuru yeniden Merkez Bankası saat 12 itibariyle belirlediği 17.15 lira olarak açıkladı. 8 Mart’ta 100 bin lirası ile 6 bin 901 dolar alabilen vatandaş bugün itibariyle 5 bin 830 dolar alabiliyordu. Böylelikle 100 bin lirası karşılığında 3 ayın sonunda karı 118 bin 352 lira oldu ve bu yüzde 18,3’lük bir getiri elde etmiş oldu.
Eğer kurlardaki bu yüksek düzeyler devam ederse temmuz ve ağustos çok daha sancılı geçecek. Şubat ortasında KKM hesaplarında hukuksal şahıslara sağlanan kurumlar vergisi muafiyeti sayesinde haftalık artış yüzde 35’lere ulaşmış ve KKM büyüklüğü de 500 milyon liraya dayanmıştı. Şubat ortasına nazaran dolar/ TL’deki yükseliş yüzde 25’e gelmiş durumda.
Tüketici enflasyonu 3 haneye mi gidiyor
Bir öbür olumsuz tesir ise enflasyon üzerinde. Enflasyon beklentileri şimdiden epey bozulmuş durumda ve yılsonu beklentileri Piyasa İştirakçileri Anketi’nde yüzde 58’e çıkmışken Reuters’in anketinde ise yüzde 63 düzeyinde bulunuyor. Lakin analistler dolar/TL’nin yalnızca 1 ay 17 düzeylerinde kalmasının bile yüzde 85 olarak beklenen enflasyonda tepe noktasını yüzde 92-93’e çıkardığını vurguluyor. Üç haneli tüketici enflasyonuna ulaşılmasının da kur düzeyindeki yükselişin devam etmesiyle mümkün olduğuna dikkat çekiliyor. Merkez Bankası’nın enflasyon raporunda yılsonu enflasyon beklentisi ise yüzde 48,2 düzeyinde bulunuyor.
Kur yükselişi global olarak artan emtia fiyatları ve yüksek enflasyon nedeniyle hem kamuyu hem de şirketleri ıstıraba sürüklüyor ve dövize olan talep de artıyor. Böylesi yükseliş periyotlarında de hukuksal bireylerin talebi daha da yükselebilir telaşıyla artış da gösterebiliyor. Cari açıktaki bozulma kamunun da döviz talebini daha da artırıyor. 40 milyar dolar düzeylerinde yılsonu için cari açık beklentileri kurdaki hareketler nedeniyle üst taraflı güncelleniyor. Hem cari açıkta güç kaynaklı riskler hem de enfl asyon TL’yi olumsuz etkilerken TL’deki bu bedel kaybı da hem cari açığı hem de enfl asyonu olumsuz etkilemeye devam ediyor.
Piyasaya nazaran deva sert bir faiz artırımı mı?
Piyasa uzmanları kurlardaki bu sert hareketlerin önüne geçilebilmesi için klasik iktisat teorilerinin yine uygulanmaya başlaması gerektiğini belirtiyor. Uzmanların verdiği bilgiye nazaran Cumhuriyet tarihinin en yüksek faiz artışının yapılması ve siyaset faizinin en az yüzde 50-55 bandına çıkarılması gerekiyor. Böylece faizde şok tesiri yaratılmasını ve kurun da aşağıya gelmesinin sağlanacağını vurgulayan analistler kur aşağı geldiğinde ise siyaset faizinde indirimlerin başlanabileceğini kaydetti. Doğal ki bu sert artışın 2023’te ekonomiyi küçülteceğini ve 2024’te çok küçük bir büyümenin yakalanması sonucunu doğuracağını belirten analistler bu tedbirlerin alınmaması durumunda da tek dermanın sermaye denetimi olduğunu tabir etti.
Analistlerin verdiği bilgiye nazaran yabancının Türkiye sermaye piyasalarındaki hissesi hayli düşük olduğu için bu denetim ithalat kısıtlaması olarak uygulanabilir. İthalatta ise yalnızca yüzde 7-8 hissesi olan tüketim malı ithalatında kısıtlama ile de analistler çok büyük bir tesir yaratılmasını beklemiyor.