Yapı Kredi Ekonomik Araştırmalar Kürsüsü Lideri ve Koç Üniversitesi öğretim üyesi Prof Dr Selva Demiralp Escort Haramidere Kimi şirketleri TL kredisi alabilmek için ellerindeki dövizi satmaya zorlayan BDDK ninn son düzenlemesinin kurda kalıcı bir tahlil getirmeyeceğini yerli ve yabancı yatırım iştahını caydıracağını vurguladı
Enflasyonla gayrette 20 yıl İkitelli escort öncesinden farklı olarak büsbütün havlu atmış bir merkez bankamız var diyen Prof Dr Selva Demiralp ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk
YATIRIM İŞTAHINI CAYDIRIR
Döviz kurundaki hareketlilik ve BDDK nın son Çapa escort bayan düzenlemesini nasıl değerlendiriyorsunuz
TL nin bedelini korumak için yapılması gereken TL nin alım gücünü korumak yani enflasyonu önlemektir Enflasyonla çaba içinse düşük değil yüksek faiz siyaseti uygulanır Bugün tüm dünyada faiz artırımlarına gidiliyor olmasının sebebi budur Bizde ise artan enflasyonist baskılara karşın sıkı para siyasetine geçilmemesi tersine faizlerin daha da düşeceğine dair sinyal verilmesi enflasyonist beklentileri yükseltiyor Enflasyonist beklentiler ise kuru tetikliyor Zira beşerler tasarruflarını enflasyona karşı korumak için ister istemez dövize yöneliyorlar
Kuru düşürmek için bir halde TL varlıkların cazibesini artırmak lazım ki bu da aslında dönüp dolaşıp yeniden faiz artırmaya getiriyor bizi Fakat bizde atılan adımlar faiz artırmadan bir halde döviz talebini baskılamaya çalışıyor Bu eserler dolaylı yoldan faiz artışı tesiri yapsa da sürdürülebilirliklerine dair telaşlar ve sorunun kökünde yatan yüksek enflasyon sorununun devam etmesi nedeniyle TL deki paha kaybı devam ediyor BBDK nın son düzenlemesini de bu bağlamda pahalandırmak mümkün Kimi şirketleri TL kredisi alabilmek için ellerindeki dövizi satmaya zorlayan bu uygulama kısa vadede kur üzerinde bir ölçü rahatlama sağlasa da kalıcı bir tahlil değil Tersine bu cins sık mevzuat değişiklikleri ve mikro seviyede denetimler belirsizlik ortamını körükleyerek gerek yerli gerekse yabancı yatırım iştahını caydırır Bu da döviz likidite açığı problemini kronikleştirir
İleriye yönelik olarak kur üzerinde üst taraflı riskler var Dolarizasyonun KKM sonrası sürat keserek de olsa devam ediyor olması büyük merkez bankalarının önemli faiz artırımlarına başlamış olması artan risk primimizin dış borç maliyetimizi artırması Tüm bu riskler döviz talebindeki artışa karşılık döviz arzında önemli bir likidite meselesine işaret ediyor
HASTALIĞA YANLIŞ TEŞHİS KONULUYOR
Ekonomi çok sıkıntı bir periyottan geçiyor her gün yeni tedbirler açıklanıyor bunlar meseleleri çözmeye ne derece tesir ediyor
Ekonominin yaşadığı sıkıntılar büyük ölçüde siyaset yanlışlarından kaynaklanıyor Alınan tedbirler ise bu yanlışları düzeltmeyi değil bu yanlışların sonucunda yaşanan mağduriyetleri hafifletmeyi amaçlıyor Altta yatan sıkıntılara tahlil getirmiyor Tersine yan tesirlerin baskılanması sureti ile altta yatan sorunun ötelenmesine ve hasarın büyümesine yol açıyor
Eğer bir hastalığa yanlış teşhis koyar ve yanlış tedavi uygularsanız semptomlar artarak devam eder Semptom giderici ilaçlarla tahminen ağrılarınızı süreksiz olarak hafifletirsiniz lakin ağrıdan kurtulamazsınız
Peki nedir konulan yanlış teşhis
Ekonominin büyümesi istihdamın artması hükümet kanadının birincil amacı olarak lisana getiriliyor Elbette hepimiz pastanın büyümesini ve herkesin pastadan aldığı dilimin artmasını istiyoruz Lakin bunun kısa odaklı ve düşük faiz siyasetleri ile değil uzun odaklı verimlilik artışına eğitimde fırsat eşitliğine bayanların iş gücünde eşit temsiliyetine gerçek teşvik ve kontrollere kurumsal bağımsızlığa liyakate hukuk üstünlüğüne finansal istikrar ve fiyat istikrarı temellerine dayalı siyasetlerle gerçekleşmesi lazım
Türkiye de uzunca bir müddettir verimliliği artıracak katma bedeli artıracak yabancı sermayeyi çekecek lakin meyveleri de uzun vadede toplanacak siyasetler yerine faiz indirimleri ile kısa müddette talebi canlandıracak adımlar tercih ediliyor Düşük faiz siyaseti ise bir yandan talebi şişirerek öbür taraftan TL yi zayıflatarak ithal girdi fiyatları üzerinden enflasyonu tetikleyen bir siyaset
ENFLASYON ÜÇ HANEYE ÇIKACAK
Resmi enflasyon sayıları yüzde 73’e ÜFE yüzde 133’e kadar çıktı Sizce enflasyon nereye varacak ne tıp riskler öngörüyorsunuz
Türkiye de maalesef enflasyonu düşürecek siyasetler uygulanmıyor Aksine 2021 son çeyreğinde gelen faiz indirimleri enflasyonu artırmaya çalışan ülkelerde uygulanır Gerçekten bizde de sonuç 5 puanlık faiz indirimini takiben enflasyonun 55 puandan fazla artması oldu
Para siyasetinin önemsizleştirilmesi itirafı enflasyonla gayretin başıboş kalması manasına geliyor Enflasyondan birincil olarak sorumlu olan Merkez Bankası nın siyaset metinlerini incelediğimizde ise enflasyon kendi kendine düşecekmiş üzere bir rehavetle karşılaşıyoruz
Enflasyonun kendi kendine düşmesi için altında yatan sebebin süreksiz arz kaynaklı şoklar olması gerekir Şayet içeride deneyim edilen enflasyon büsbütün Rusya savaşı sonucu yükselen güç ve besin fiyatları olsaydı yarın savaş son bulduğunda bir anda savaş öncesi fiyat dinamiklerine dönebilirdik tahminen Lakin bu çok naif bir beklenti Zira birincisi Türkiye de enflasyon büyük ölçüde yıpranmış merkez bankası kredibilitesinden gelen ataletten kaynaklanıyor Bu şu manaya geliyor Şayet merkez bankasının enflasyonu amaca çekeceğine dair bir inanç oluşmazsa beşerler ileriye yönelik enflasyon beklentilerini oluştururken bugün gördükleri enflasyonu baz alırlar Yani enflasyon mevcut düzeylerine yapışır ve aşağı inmez Daha da yükselir İşte bu nedenle de Rusya nın Ukrayna yı işgali son bulup emtia fiyatları savaş öncesi düzeylere inse bile Türkiye de yaşanan enflasyonun savaş öncesindeki yüzde 55 li düzeylere inmesi kolay görünmüyor İkinci olarak en optimist senaryoda mevcut arz şokunun hiçbir yayılma tesiri yapmaması ve beklentileri bozmaması mümkün olsa dahi geri dönmesi umulan yüzde 55 lik enflasyon düzeyini bir merkez bankasının tatmin edici bulup ek adıma gerek duymaması kelam konusu olabilir mi Üçüncü olarak da her ne kadar Rusya savaşı ve pandemi kaynaklı enflasyon küresel bir arz şoku olsa da kredibilitesi bizden çok daha yüksek olan ABD Merkez bankası Fed bile yaşanan arz baskısının enflasyon beklentilerine sızmasına pürüz olamadı Aralık 2021 itibariyle de faiz artırarak müdahale etmeye karar verdi Buna karşın geç kaldı ve geç kalmasının bedeli daha sıkı bir para siyaseti olduğu için bugün ABD iktisadı bir resesyon tehlikesi ile karşı karşıya Fed yüzde 8 5 lik enflasyonu düşürebilmek için bile resesyonu göze alacak bir sıkılaşmaya gidecekse biz er ya da geç bu enflasyonu düşürmek için yanlışsız siyaset adımlarını atmaya başladığımızda nasıl bir bedel ödeyeceğiz Enflasyonla bir arada geçen her gün bana bu çeşit tasaları düşündürüyor
Merkez bankasının devre dışı kaldığı küresel çapta besin ve güç fiyatlarının yükseldiği büyük merkez bankalarının giderek agresifleşen sıkı para siyasetlerine geçtiği ve buna karşılık Türkiye nin risk priminin yükseldiği bir ortamda enflasyon üzerindeki üst istikametli risklerin net bir halde artmakta olduğunu söyleyebiliriz Tüm bu riskler manşet enflasyon sayısının üç haneli düzeylere tırmanabileceğine işaret ediyor
YOKSULLUK ARTACAK
Gelirler eriyor her gün artırımlar artan faturaları düşününce yurttaşı nasıl günler bekliyor
Enflasyonun en can yakan tesiri evvel gelir dağılımını bozması sonrasında ise geniş çapta yoksulluk yaratmasıdır Bilhassa besin kira ve ulaşım masraflarındaki artış toplumun değerli bir kesitini yoksulluk sonunun altına itiyor Enflasyon bir taraftan gelirde yarattığı erime sebebi ile tüketim talebini aşağı çekerken öbür yandan tasarrufları erittiği için harcamaları öne çekiyor İktisatta hala canlılık görmemizin kıymetli bir sebebi bu Bu çeşit bir talep geçicidir ve sürdürülebilir olamaz Zira talebin altında yatan sebep artan tüketici inancı değil aksine güvensizlik ve belirsizlik ortamında eldeki avuçtaki sonlu birikimin alım bedelini müdafaa içgüdüsü
Diğer yandan enflasyon yarattığı belirsizlik nedeni ile yatırım iştahını azaltır Bu durum uzun vadede üretim kapasitemizin yavaşlaması yani istihdam imkanlarının sınırlanması manasına geliyor Ayrıyeten enflasyonla yaşanan müddet ne kadar uzun sürerse merkez bankasına olan inanç zedelendiğinden enflasyonla çaba için ödenmesi gereken vücut artıyor
Fiyat istikrarı ve makroekonomik istikrar konusunda hala yokuş aşağı inmeye devam ediyoruz Lakin bir noktadan sonra tabana vurup biz bu enflasyonu nasıl düşüreceğiz diye düşündüğümüzde bugün yaşanan yüksek enflasyon bu sefer beklentilerin çıpalanmasında yaşanan zorluk ve daha yüksek faiz bedeli olarak tekrar karşımıza çıkacak
HAVLU ATMIŞ BİR MERKEZ BANKAMIZ VAR
Şu anda Türkiye iktisadının en can yakıcı problemleri nelerdir tahlil için atılması gereken adımlar hangileri
En can yakıcı sorunun 20 yılın en yüksek düzeyine çıkmış ve maalesef başıboş kalmış olan enflasyon olduğunu düşünüyorum 20 yıl öncesinden farklı olarak büsbütün havlu atmış bir Merkez Bankamız var Kurumsallaşmada yaşanan erozyonun sonuçlarını net bir biçimde merkez bankası üzerinden gözlemleyebiliyoruz
Enflasyonu düşürme konusunda hükümet kanadında açıklanan stratejiler de kendi içinde çelişiyor Örnek verecek olursam 2021 yılının son çeyreğinde Yeni İktisat Modeli çerçevesinde yapılan 5 puanlık faiz indiriminin tıpkı vakitte TL yi zayıflatmak sureti ile ihracat gelirini artırıp enflasyonu da düşüreceği not edilmişti Bu çerçevenin faiz sebep enflasyon ise sonuçtur formunda lisana getirilen teorik çerçeve ile de dengeli olduğu vakit zaman vurgulanmıştı Dikkat edilirse bu devirde Merkez bankası siyaset metinlerinden de sıkı para siyasetinin enflasyonu düşürmek için gerekli olduğunu ima eden tabirler büsbütün kaldırıldı
Geçtiğimiz haftalarda ise hükümet kanadından bu sefer de enflasyonla büyüme konusunda şuurlu bir tercih yapılmış olduğu bu sebeple faizlerin düşük tutulup büyümenin desteklendiği açıklaması geldi Bu açıklama enflasyonu düşürmek için faizlerin yüksek tutulması gerektiğinin kabulü ve YEM ile açıklanmış eski çerçevenin de reddi olarak yorumlanabilir
O vakit artık faiz düşerse enflasyon da düşer görüşünün terk edildiğini ve ortodoks iktisat anlayışının doğruluğunun kabul edildiğini söyleyebilir miyiz Şayet ortodoks çerçevenin doğruluğu konusunda hemfikir olduysak çabucak not etmek gerekir ki ortodoks iktisat görüşü enflasyonla büyüme fikrinin üzerini çizer Enflasyonun topluma ve iktisada verdiği ziyan enflasyonla büyümeden elde edilmesi umulan hudutlu ve süreksiz istihdam artışından çok daha büyük olur Israr edilip siyaset faizi düşürülmeye devam edilirse artan enflasyon piyasa faizini de yükseltir Yani düşük faiz siyaseti geri teper iktisat üzerinde genişletici değil aksine daraltıcı tesiri olur
Tüm bu aksiliklere karşın gerçek siyasetler atıldığında 2001 krizi sonrasında olduğu üzere yeniden çok süratli bir toparlanma yaşayabileceğimizi düşünüyorum Türkiye iktisadının yaşadığı sorunlar sebebini bilemediğimiz karmaşık dinamiklerden kaynaklanmıyor Aksine yaşadığımız sorunlara sebep olan siyaset yanlışları ve bunların sonuçlarını iktisat bilimi çok net bir formda öngörebiliyor O nedenle yapılması gerekenleri de biliyoruz ve bu his yüreğime su serpiyor En kısa vakitte kurumsal bağımsızlığa geri dönülmesi merkez bankasının tekrar değerli hale gelip fiyat istikrarına ağırlaşması maliye siyaseti ile uyum halinde çalışması şeffaflık ve hesap verilebilirlik unsurlarıyla yaşadığımız sıkıntı devrin şirketler ve bankacılık sistemi üzerinde tesirlerinin tespit edilmesi ve sonrasında da üretkenliği artıracak uzun soluklu adımların atılması gerekiyor Sahip olduğumuz altyapıya çalışkan gençlerimize hoş memleketimize inancım sonsuz Mevlana nın dediği üzere Ümitsizlik semtine gitme ümitler var Karanlığa hakikat gitme güneşler var