Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ bu hafta Baht Sohbetleri nde son çeyreği ve Escort İstinye mümkün gelişmeleri kıymetlendirdi Ağaoğlu ve Güldağ 4’üncü çeyrekle ilgili beklentilerinde son alınan kararların ve düzenlemelerin bilhassa kredi tarafında daha da sıkışıklık yaşanmasına yol açtığına dikkat çekti Fed ve Avrupa Merkez İstinye Escort Bayan Bankası’nın faiz kararlarına da değinen ikili doların Euro karşısında olduğu üzere pound karşısında da güçleneceğini vurguladı
Güldağ Dikkatini çekmiştir Hazine nin yabancı para tahvillerle TL tahvillere ödediği faiz neredeyse tıpkı İstinye Escort düzeye geldi Dolar bazında 10 5 civarında tahvile faiz ödüyoruz Türk Lirası faize de 11 5 civarı Doğrusu bu türlü bir ikinci devir hatırlamıyorum
Ağaoğlu Bir devir daha oldu aslına bakarsan Mayıs 2013’te
Güldağ Onlar işlerin görece güzel gittiği devirlerdi
Ağaoğlu 11 5 faiz de güzel bir şey evvelki duruma bakınca
Güldağ Katiyetle Lakin sürdürülüp sürdürülemeyeceği konusunda önemli telaşlarım var
Ağaoğlu Orası başka Mayıs 2013 tarihinde 4 61 e düşmüştü Türkiye nin 10 yıllık Türk Lirası tahvil getirisi O tarihte Amerikan 10 yıllıkları da 2 20 düzeyindeydi Türkiye nin CDS leri de 230’lardaydı Herhalde gördüğü en düşük düzeylerdeydi Artık baktığımız vakit 2 20 artı 2 30 esasen 4 50 ye gelir 4 60 da işte oralarda eşitlenmiştik
Güldağ Tamam birinci değilmiş
Ağaoğlu Lakin o vakit piyasa çalışıyordu Arz talep istikrarıyla belirlenen bir faizdi o Şu andaki TL faizin arz talep istikrarıyla belirlendiğini tez etmek oldukça sıkıntı
Güldağ Dolar cinsinden olan da çok yüksek doğrusu
Ağaoğlu Dolar cinsinde olanda bir sorun yok Zira CDS primi yani risk primi çok yüksek olduğu için Yani matematik olarak ispatla deseniz az çok ispatlarız Ancak TL olanı açıklamak sıkıntı Yüzde 81 enflasyon açıklandığı ortamda 11 40 tahvil faizini açıkla deseniz müsaadenizi isterim
Güldağ Anlatılamaz mı yani
Ağaoğlu Okuduğum bildiğim eğitim buna müsaade vermiyor beceremiyorum daha doğrusu Daha uygun becerecek arkadaşlara yer açmak lazım bu türlü bir durumda
Güldağ Geçen hafta konuştuk aslında Artık fiyatın belirlendiği bir ortamdayız Kendin söyledin ‘narh’ uygulamasına hakikat gittik diye Faiz de paranın fiyatı olduğuna nazaran Tam saha pres uygulayıp düzenleme üstüne düzenlemeyle sistemi dar bir koridora sıkıştırınca sonuçta istenen fiyat oluşuyor Lakin bu sefer de mal ortadan kayboluyor Motamot krediye ulaşımın çok zorlaşması üzere
Ağaoğlu Tabelada bir fiyat yazıyor lakin malı alamıyorsun
Güldağ Asıl sorun krediye ulaşamamanın yarattığı ve bu türlü giderse son çeyrekte uygunca ağırlaşabilecek tablo ürkütüyor Ürkünce de davranışlar bozuluyor Önde gelen bir bankamızın Anadolu yakasındaki büyük bir şubesinin müdiresi ile sohbet ettim Piyasayı sordum ‘Moralimizi bozmuyoruz müşterilerimize de moral aşılamaya çalışıyoruz lakin görünen köy kılavuz istemiyor bilhassa son çeyrek daha da düşünceli geçecek’ dedi
Ağaoğlu Kendimizi tekrarlıyoruz üzere geliyor bana nedense
Güldağ Haklısın ben de kaçınmaya çalışıyorum lakin problemler da çözülmüyor ki Hatta bana nazaran alınan kararlar son periyotta daha da bozdu piyasayı Piyasa sıkıştıkça riskler de büyüyor Ona dikkat çekmeye çalışıyorum Eski bankacı ve artık önde gelen bir danışmanlık şirketimizin yöneticisi Bu devirde KOBİ’ler şirketlerimiz ne yapmalı diye sorunca Nefessiz kalmasınlar Bu periyotta en kıymetlisi nakit akışını yönetebilmek Bir müddet aç kalırsanız bir şey olmaz Biraz kilo verirsiniz Lakin nefessiz kalırsanız en güçlü bünyeler bile 2 3 dakika içinde yığılır kalır’ dedi Finansmana erişim birtakım şirketler için bu kadar hayati
Ağaoğlu Zincirleme tesir yapar
Güldağ Hakikat Aslına bakarsan mali borçların dönmesinin ötesinde firmaların birbirine olan tedarik borçlarını sekteye uğratabilir Mali borçlar 6 5 trilyon liraysa diyelim yüzde 20 kadar bundan ferdi olanları fikir onun bir buçuk katı kadar tedarik borçları var Haydi bankalar bir biçimde firmaların kredi borçları konusunda üzerlerine çok gitmiyor Fakat firmalar yeni kredi bulamadığında nakite likiditeye finansmana sıkıştıkça tedarik zinciri hasar görür Burada aksama önemli sonuçlara yol açar
Ağaoğlu Bilhassa KOBİ’ler açısından bu türlü bir tehlike var
Güldağ Nefessiz kalırlarsa ödemeyecek ödeyemeyecek O vakit da konkordatolar vb peşi sıra gelir Bunu yaşadık geçmişte İktisat idaresi de bilhassa kasım aralık üzere bu tehlikeyi gördüğü için olsa gerek KGF’yi tekrar devreye sokmaya çalışıyor Natürel bu söylenince de artık herkes bankacıları arayıp bize de ayırın diyor Ancak sanıyorum KGF son periyodun yaklaşımına uygun olarak ihracat ve yatırım yüklü olur İç piyasaya pek bir şey düşmez oradan O tarafta sıkışıklık artarak sürer
Ağaoğlu Süreç giderek daha da geniş bölümleri tesirler hale geliyor İhracatçıların da durumu rahat değil Maliyetleri artıyor gelirleri sabit Paritedeki oynaklıklarla bir anda ziyana bile geçebiliyorlar yahut geçmeseler bile karlarından çok büyük fedekarlık yapmaları gerekiyor İşleri sahiden zorlaşmaya başladı
Güldağ İthalatımızın yüzde 70’i dolar cinsinden İhracatımızın ise yüzde 50’si Euro Dolar güçlendikçe bilhassa Avrupa’ya ihracat yapanların kar marjları eriyor Doların Euro karşısında güç kazanması şimdiden ihracatımızı 7 7 5 milyar dolar olumsuz etkiledi
Ağaoğlu İhracatçıyı krediyle destekleyeceğiz diyoruz lakin orada kuyruk var Kurla desteklemiyoruz Maliyetlerini azaltacak tedbirleri alamıyoruz İçeride enflasyonu denetim edemiyoruz Çoklu bir formda ihracatçının bile zorlandığı bir yerde yalnızca iç piyasaya çalışanlar için hayat gitgide zorlaşmaya başladı O yüzden alınan tedbirler nedir genişletici midir daraltıcı mıdır
Güldağ Sence
Ağaoğlu Daraltıcı Sanıyorum şu andaki yönetimciler için seçime kadar olan devir stok sorunu yahut akut bir sorun Halbuki kronik bir sorun bir akım sorunu var Bir seferlik bir tahlili yok bu işin ne yazık ki Bu apandisit ameliyatı olmaya benzemiyor Tedavi edilebilir bir kanser tipi üzere Uzun periyodik bir tedavi tekniği uygulamanız lazım ki iyileşebilesiniz Ameliyat üzere bir seferlik bir iş değil Alınan tedbirler tabelayı şık göstermeye yönelik Tabelada yazan hoş lakin ulaşılabilir değil Daima işin etrafıyla uğraşıyoruz Ana sıkıntıyla değil Halbuki sıkıntının tek bir tahlili var Ne kendimizi ne sistemi çok yormayalım Zira bugün yorduğumuz sistem ileride bize hizmet veremez hale gelebilir Ödeme sistemleriyle ilgili hatırlarsan kaygıyı paylaşmıştık ve bu yaşanıyor yavaş yavaş
Güldağ Pekala tahlili ne
Ağaoğlu Bir tane tahlili var hiç tartışmayalım Paranın maliyetini yeknesaklaştıralım Türk lirasının maliyetini yeknesaklaştıralım O maliyetin bir orta noktası olsun Onun bir çıt üzeri kredi bir çıt altı mevduat olsun ve mevzu kapansın Gerçekten yapılması gereken iş bu kadar kolay iken etrafında dolanıp duruyoruz Bu kadar baş karışıklığı da piyasaya itimat değil belirsizlik veriyor Ahlaki erozyona hakikat kayan bir durum ortaya çıkarıyor Meğer bu sonu gelmeyen düzenlemelere bir son verip yeknesak bir piyasa ve ortam hazırlasak Sonra da mümkünse geri çekilip gerektiğinde yardıma muhtaçlık olduğunda orada olsak devlet olarak kamu otoritesi olarak daha düzgün olmaz mı
Pound’da 1 1490 düzeyi aşılırsa 1 e 1 ihtimali artar
Güldağ Dolarda güçlenme sürüyor Bu ortada pound da bir gariplikler var
Ağaoğlu Dolar endeksinde şu anda 109 9 dayız İşin farklı tarafı benim daha evvelki tahlillerim bana 112 leri gösteriyordu Artık 112 bir tarafa 122 lere kadar giden bir hareket ihtimali de var Fed toplantısı 20 21 Eylül de Avrupa Merkez Bankası 75 baz puan artış yaptı Lakin Fed’den de o düzeyde bir faiz artışı bekleniyor Bilhassa Powell’ın Jackson Hall de yaptığı toplantıda ‘Bu iş çok önemli arkadaşlar ‘mış’ üzere yapacağımızı falan düşünüyorsanız vazgeçin Bu enflasyon işini çok ciddiye alıyoruz’ demesi kıymetli Avrupa’nın artırması yetmeyecek o manada Zira Fed arttırmaya devam edecek Avrupa arttıramayacakken
Güldağ Parite nereye gidebilir o durumda
Ağaoğlu Parite bu ortada bu hafta içinde daha evvelki tabanlarının de altına indi ve 98 64 lere kadar indi 98 64 son 5 yılın en düşük düzeyi Bu bence değerli bir eşik Dolar endeksinde 110 evet 112 de Euro 96 50 98 50 bölgesine giriyor ancak 122 bölgesine geçtiği vakit 92 50 94 50 bölgesine geliyor Bu ihtimal arttı
Güldağ İhracatçımızı da makus etkileyecek
Ağaoğlu Motamot o denli Güzel taraf petrolden geldi Petrol düştü
Güldağ Petrole gelmeden şu pounda kısaca değinelim
Ağaoğlu Pound bir manada yeni başbakanını seçti İngiltere de kraliçenin birinci başbakanı 1874 doğumluydu misyon verirken fotoğrafı var Şimdiki Başbakanı 1975 doğumlu ve ortada 101 yıllık bir periyot var
Güldağ Kraliçe ağır bakımda
Ağaoğlu Kraliçeye buradan şifa dileyelim Pound kısmında işin biraz zorlaştığını söyleyeyim Zira poundun daha evvelce 2020’de salgın ortasında gördüğü en düşük düzeylerin de altına inen bir yerdeyiz Poundun işi hakikaten çok zorlaşmaya başladı ve çok fazla insanın dikkat etmediği bir şey pound teğe bire sarfiyat mi sorusu sorulmaya başlandı O dolarla evet artık bu garip bir durum lakin teğe bire gitmiyor Ama pound için şu andaki 1 1490 düzeyi çok kritik düzey Şayet burası aşılırsa nitekim teğe bir ihtimali artıyor biliyor musun Aşılırsa derken aşağı hakikat giderse Pound un gitmesi ihtimali var 150 milyar poundluk bir dayanak paketi bu güç fiyatlarının hane halkını vurmasından ötürü bir takviye paketi var Hane halkına gelen 40 50 milyar poundluk Geri kalanı şirketlere ve kurumlara gelecek olan dayanak O da gelirse poundda bir nakdî genişlemeden bahsediyor olacağız Nakdî genişleme eşittir paranın kıymetinin düşmesi Sahiden pound birebir olabilir risk büyük Dolar endeksi 120 ye gittiğinde pound teğe bire kadar gelmiş olabilir Çok enteresan bir devir Majör bir trendden bahsediyorum daha da ilginci 0 95 ortada görülüyor Ben teğe bire gireyim de 0 95 sorununa ayrıyeten bakarız fakat 122 düzeyi var dolar endeksinde Sahiden dünyanın büsbütün dolara bağlı bir hale geldiği bir periyot yaşayabiliriz bu durumda Alışılmış ‘o gün ne zamandır’ dersen 2 3 yıllık perspektiften kelam ediyorum Hatta pound için söyleyebileceğim yaklaşık 2 buçuk 3 yıldan bahsediyorum Bu dediğim trend yükselişlerle inişlerle seyredecektir doğal olarak Düzeltmelerle toparlanmalar yaşanacaktır bu süreç lakin bugün gelinen noktada yakın gelecekte pound açısından bu türlü bir risk var
İran ile mutabakat denkleme girerse petrolde 75 doları da görmemiz ihtimal dahilinde
Güldağ Emtia ve petrolde beklentilerin nedir Çin yavaşlamaya devam ediyor üzere Navlun da aşağı indi Şangay Avrupa limanları sınırında konteyner fiyatı 18 bin dolarlardan 6 bin 200 dolarlara kadar geri gelmiş vaziyette Demir çelikte önemli düşüşler var
Ağaoğlu Aslında petrol daha fazla dikkatimi çekiyor benim şu anda Çin bu sene değil çift hane değil beş ve hatta daha daha aşağıda bir büyüme yaşayabilir Çözülemeyen emlak sorunu bence Çin i ve beraberinde o bölgeyi yavaş yavaş aşağı çekiyor Önümüzdeki yıllara da sirayet edince beklentiler uzun vadeli durumlar için çok optimist bir ortam oluşmuyor o vakit da onu destekleyen kısa vadeli hareketler de cılız kalıyorlar Şu anda bakırda mesela çok büyük bir düşüşün sonrasında bir düzeltme geldi Çok orada cılız kaldı Sorun oradan çıkıyor Genelde global büyüme sakinlik telaşları ki Fed’in faiz artışı naçizane sahiden akademik ekonomistler tarafından yakından tahlil edilmesi gereken bir durum Ancak bu tahlili bugün yapamayız ya da yapacağımız tahlil de yanlışsız sonuç vermez
Güldağ Neyin tahlilinin yapılması lazım
Ağaoğlu Arz istikametli mü talep taraflı mü Ben şu andaki enflasyonun talep istikametli olduğunu düşünmüyorum Bugüne kadar gelen yükselişler büsbütün talep değil ancak finansal piyasalardaki kolaylıktan kaynaklanmıştı üzerine artık arz tarafından koronavirüs sırasında tedarik zincirlerinde yaşanan dert gelmişti Bir de üzerine arz tarafından Ukrayna Rusya savaşı ve güç tarafında yaşananlar Doğal bunların manipülasyonları da yapıldı Onlar farklı bir kıssa ancak manipülasyonlar kısa ömürlüdürler Daha uzun ömürlü sürdürülebilir tarafta yahut daha uzun periyodik trendlere baktığımızda emtiada şu anda o denli üste çıkarabilecek bir ortam yok Zira global yavaşlama var Çin büyümesi görece zahmetli bölgeye geçti ve Avrupa desen bizim için düşünceli Amerika şu anda ekonomik olarak kötü değil işsizlik son derece düşük ancak onlara da faiz artışları bir yavaşlama getirecektir Oradaki kısım Çin in Amerika ile münasebetinde bir sorun yahut sorun yaşamayacaklar lakin Çin in kendi içindeki sorundan kaynaklanan bir sorun emtia fiyatlarını aşağı çekiyor ve doğal olarak dünya ticareti büyüme telaşlarından ötürü yavaşlayınca navlun aşağı iniyor Bir de koronavirüs ve gibisi kesintiye uğratacak yahut büyük bir savaş telaşı şimdi daha olmadığı için navlun yahut dünya ticareti yavaş yavaş olağana dönüyor O navlunu aşağıya çekiyor
Güldağ Esasen çok yüksek değil miydi
Ağaoğlu Evet Dehşet yüksek saçma sapan sayılardı Hatırlarsan Süveyş Kanalı’nın ortasında gemi bile karaya oturttular bunu yüksek tutmak için diyecek kadar bu işte manipülasyon vardı
Güldağ Emtiadaki düşüşün nedeni ne
Ağaoğlu Bu düşüşün ardındaki temel sebeplerden bir tanesi doların paha kazanmasıdır Bunların hepsi dolar bazında fiyatlandıkları için pahalanan bir dolar karşısında piyasalarda eser fiyatları da pahalanmaya başlıyor Sizin paranız dolar karşısında kaybedince doların maliyeti yükseldiği için de siz o mala olan talebinizi azaltıyorsunuz Bu dönüyor dolar bazında fiyatlanmış olan emtia tarafındaki dolar bazlı fiyatı da zorluyor ve onu da aşağı çekiyor Artık dolar paha kazandı Biraz karışık üzere ancak dolar bazlı emtia fiyatları dolar paha kazandığı için biraz düşmeye başlıyor
Güldağ Petrol tarafında
Ağaoğlu İran değerli Kimileri 50 60 diyor bence 70 80 milyon varillik yüzer stoğu var İran’ın 50 60 yahut 70 80 tane 1 milyon varillik gemiyle ortada dolaşan bir stoktan bahsediyoruz Bunu ucuza kapatma her vakit çok sevdiği bir şeydir birinci nükleer muahedede da misal bu durum olmuştu Petrol piyasası ucuza kapatmayı sever O yüzden şu anda piyasalar bana İran mutabakatının yaklaştığını söylüyor Alışılmış bunun da ardında talep azalması bunun ardında güçlenen dolar bunun ardında Amerika daki kayaç petrolü üreticilerinin üretimlerini artırmaları geliyor Bu ve gibisi süreksiz bir durum lakin benim 85 dolarlık beklentim İran’la olur dediğime yaklaştık Şayet burada 85 açıklanınca muahede 75 e düşer miyiz İhtimaldir ki düşeceğiz Ancak çok da uzun mühlet kalır mıyız Benim için daima soru tıpkı Yarın ne olacağını kestirim etmek üç aşağı beş üst kolay lakin öbür gün ne olacağını kestirim etmek daha kıymetli benim için O yüzden doğal gazın fiyatlandırmasında bir kolaylık şimdi ortaya çıkmadığı için o da dönüp dolaşıp petrolü biraz daha tesirler durumda Yani Ukrayna Rusya savaşı Ben bu İran sıkıntısının hızlanacağını yahut yaklaştığını düşünüyorum Bu yıl içinde bitmesini bekliyorum Benim izlediğim haberler bu türlü Tahminen de tarafl ı gözle bakıyor olabilirim