Doğan SELÇUK ÖZTÜRK / ANEKDOT
Tavit Beyefendi, sizi kısaca tanıyarak başlayabilir miyiz? 1951 yılında Malatya’da bir tüccar terzinin oğlu olarak doğdum. Malatya’nın güzel bir ilkokuluna gittim. Çok uygun bir öğretmenim vardı. Yanlış yaptığım vakit özür dilemeyi, hakkını aramayı, matematiğin kıymetini ondan öğrendim. Ortaokul ve liseyi tekrar Malatya’da bitirdim. Sonrasında ODTÜ’de kent ve bölge planlama okudum. Babamı lise sonda kaybetmiştim. Hasebiyle çalışarak okumak zorunda kaldım. İmtihanla çok da kıymetli bir burs kazandım. Üniversitede sporun disipline eden, terbiye eden boyutuyla tanıştım. Şimdi 18 yaşında katıldığım bir kürek yarışında üçüncü oldum. Ulusal kadro seçicisi ve antrenörü Yugoslav Miroslav Boraniç o yarışı izlemiş ve beni teselli etmişti. “Tavit sen bugünkü yarışı bu türlü çektin ya, hayattan korkma.” demişti. “Bugünkü çabanı daima aklında tut. Bu çabanın, peşini asla bırakmamanın verdiği disiplinle hayatta yapamayacağın hiçbir şey yoktur.” Bugün 70’imi geçtim. Hala ayağımın takıldığı yerde Boraniç’in bu lafını hatırlarım. Bırakmamanın, inat etmenin, düdük çalmadan maçın bitmemesinin ne demek olduğunu çok yeterli bilirim.
“NE YAPIYORSAN ONA KONSANTRE OL”
● Babanızın hayatınızda çok değerli bir yeri var…
Babamın verdiği derslerin çabucak hepsi hayatıma olumlu manada etki etti. Birinci aldığım ders her ne yapıyorsan ona konsantre olmaktır. Yani o kadar işine konsantre bir insandı ki işini yaparken hiçbir şeyi gözü görmezdi ve kiminle konuşursa konuşsun ona odaklanırdı. Kendisini verirdi. İkinci olarak vakti çok düzgün kullanırdı. Eski bir Malatya valisi anlatmıştı. O periyodun valisine defterini açıp haftaya perşembe günü saat 15.30’da provaya bekliyorum demiş. Değil günün, haftanın bile değerli olmadığı bir coğrafyada ve periyotta… Üçüncü özelliği irtibatı çok yeterli kullanmasıydı. Daha büyük tüccarların bile dükkânında telefon yokken babamda vardı. Süratli bağlantının, birisine çabuk ulaşabilmenin ne demek olduğunu çözmüştü. Dördüncü özelliği de iş dünyası için bir bildiriydi, “önce müşteri kazanacaksın sonra para kazanacaksın” kaygısı. Müşteri kazanmayı, müşterinin sürekliliğini, müşterinin sadakatini her şeyin önüne koyardı. Onu sağlamak için indirimlerini ona nazaran yapar, ödeme sistemini ona nazaran düzenlerdi. Babamın tek yanlışı insanlara birinci tanıdığında 10 üzerinden 10 vermesiydi. Ondan sonra beşerler 7 çıkınca üzülürdü. Fuat Süren ile çalışmaya başladığımda şunu gördüm, Fuat Beyefendi insanlara 2 yahut 3 verir, 5 çıkarsa sevinirdi. “Bu adam yeterli çıktı.” kaygısı. Ben de ikisini sentezledim, insanlara 5 vermeye, 4 çıkarsa üzülmemeye, 6 çıkarsa fazla sevinmemeye dikkat ettim. İş dünyasında bunu tavsiye ederim her vakit: “Kimseye 10 vermeyin.”
● Üniversite sonrasında neler yaptınız?
Şehir ve bölge planlamayı bitirdikten sonra Turizm Bankası’nda çalıştım. Türkiye’nin beş değerli turizm bölgesinin planını yapmak için kurulan takımda plancı olarak bulundum. Sonrasında Kanada’ya gittim ve üç sene kadar orada kaldım. Türkiye’ye döndüğümde evvel Turizm, sonra da Köyişleri Bakanlığında çalıştım. KÖYKENT başta olmak üzere, köylüye yönelik ulaşım projeleri, kooperatif temelli kalkınma projeleri geliştirdik. Hayatımın en değerli iki yılı orada geçti diyebilirim. 12 Eylül’den bir mühlet sonra devlet hizmetinden ayrıldım.
İŞİN RUHUNDA KALMAYI ÖĞRENDİM
● Transtürk’e geçtiniz. Fuat Süren nasıl bir patrondu?
Transtürk o vakit birinci beşte yer alan bir holdingdi. Fuat Beyefendi özgeçmişime bakınca bana iki vazife verdi. Birisi turizm yatırımlarının genel müdürlüğü, oburu de kendisinin asistanlığı. 30 yaşımı doldurmamıştım şimdi. İşe aldığı gün “Yarın gel” başla demişti. Fuat Beyefendi için vakit daima çok değerli olmuştur. Birinci günden “Ev telefonunu verir misin?” dedi. O günlerde telefon almak için yazılır, aylarca, yıllarca beklerdik. Kanada’dan döndükten sonra yazılmış lakin şimdi alamamıştım Sekreterini çağırdı. “Avrupa santralindeki boş telefonlarımızdan birini çabucak Tavit Bey’in meskenine bağlatın.” dedi. Sonraki gün telefonum bağlandı. Akşam meskene 11 üzere gittim. Telefon zır zır çalıyor. Arayan Fuat Bey’di. “Oğlum yarın sabah bana Cenan Sahir Sılan gelecek, Atatürk Barajı’na teklif vermek için çalışma yapacağız. Sabah 7’de ofiste ol.” Bundan iki şey öğrendim. O telefonu benim bir dakikamı bile israf etmemek için meskenime bağlatmıştı. İkincisi de birisini bir hususta verimli kılmak için onu evvelce düşünmeye zorlamaktı. Zira ben ne baraj işinden ne de teklif işinden anlıyordum. Sonraki sabah 7’de şirkette oldum. Fuat Beyefendi gelene kadar Cenan Beyefendi ile çalıştık, kendisi beni mevzuya hazırladı.
Rahmetli babam şöyle sıkıntısı: “Damatlık, düğüne yetişmiyorsa değeri yoktur.” 10-15 gün olmuştu işe başlayalı. Fuat Beyefendi yurt dışına gidecekti, beni çağırıp talimatlarını yazdırdı. Alt alta yazdım, baktım bir aylık iş. Akabinde “2 gün sonra dönüyorum, seninle cuma sabahı bunları konuşalım.” dedi. Ben yazarken yoruldum. Ne vakit icra edeceğim! Gözümden okudu düşündüklerimi. Elini şöyle kaldırdı, “Sakın, bana vakit deme!” dedi. Düğüne yetişecek yani. Ondan sonra ben oturdum, listeye baktım ve böylelikle adam kullanmayı öğrendim. Yazdırdığı işlerle ilgili olan yöneticileri arayıp organize ettim. Hepsi doğal işvereni benden yeterli tanıyor. Hiçbiri bana ne, sen kimsin demedi. O denli bir kültür geliştirmiş ki Fuat Beyefendi onun talimatları olduğunu biliyorlar. Ben oradan işi dağıtmayı, dağıttığın işi toplamayı, takım oluşturmayı, yalnızca işin ruhunda kalmayı öğrendim.
● Derin bir gönül bağınız var Fuat Bey’le. Ayrılmanız güç olmuştur sanırım. Fuat Beyefendi bana çok yüksek bir maaş ödüyordu. Devletten birkaç kat düzgündü. Galiba yaptığım işi beğeniyordu ki senede bana maaşımın iki katı kadar zarf verirdi. Bir gün karar verip çıktım karşısına. “Fuat Beyefendi sizden üç ricam var.” Kararım üçte üçü alırsam kalmaktı. Bir adedini bile almazsam kalmayacağım dedim kendime. “Birincisi, çok uygun bir para alıyorum, fakat elden verdiğiniz zarf nedeniyle beşerler maaşımı az görüyorlar, değerimi aldığım maaşla ölçüyorlar. Görünen, prestije dönüşen kısmın düzeltilmesini istiyorum. İkincisi kartvizitim yaptığım işi yansıtmıyor. Üçüncüsü, çok uygun bir yönetici oldum lakin karar sistemini bilmiyorum. Hayatım boyunca yönetici olarak kalmak istemiyorum.” dedim. Döndü dedi ki; “İlk ikisini birlikte çözeceğim, biraz sabret. Fakat üçüncüsü benim aileme mahsus.”
Aileme mahsus deyince ben anladım ki oraya dokunamam. Üçüncü benim için daha kıymetliydi, bu yüzden ayrılmak durumunda olduğumu söyledim. “Bir koşulla müsaade edeceğim. Sana teklif veren yerleri bana söyleyeceksin, müsaade verirsem gideceksin.” Pekala dedim. Net Turizm’e gitmeme müsaade verdi lakin bir şartı vardı: “Turizm şirketimizi canlandırıyoruz. Orada murahhas aza olmanı istiyorum.”
● Net Turizm’de aklınızda en çok yer eden anınızla devam edebilir miyiz?
Net Turizm’e geçmemde Besim Tibuk’un Kuşadası yakınlarında kuracakları Türk Köyü’nün sorumluluğunu bana vermek istemesinin büyük hissesi vardı. Projeyle ilgili sorumluluğu üstlenip bir taraftan projeyi fizik olarak çalıştırırken başka taraftan da fizibilitesini yaptım ve gördüm ki proje fizibl değil. Başlayalı dört ay olmuştu. “Arkadaş bu proje fizibl değil, ben fizibl olmayan bir projede çalışmam.” dedim. Güldüler. “Fizibl olup olmadığından sana ne. Sen yap. Yatırımcı biziz.” Lakin ben direndim. Net Turizm’in o zamanki üst idaresinde kimilerinde bu negatif olarak algılandı. Besim Beyefendi dahil birkaç kişi ise olumlu karşıladı. Besim Beyefendi beni çağırıp “Yönetim şurasına gel anlat” dedi. Gittim anlattım. Proje askıya alındı. Ondan sonra döndü bana dedi ki: “Ayrılmak istiyorsan bir şey diyemem lakin yaklaşımını beğendik. Bizi de tanıyorsun artık. Bize ne cins bir hizmet verebilirsin? Bir düşün bakalım.”
“Yetiştirdiğim en yeterli öğrencilerden birisin”
Fuat Bey’e dair bir anınızı anlatır mısınız?
Türkiye’nin bugün de dahil en büyük nakliyecilik projesini yaptık. 30 ayda 300.000 ton boruyu Fransa’dan Bağdat’a taşıdık. O büyük işi yaptığımız vakit her hafta pazartesi günü saat 10 ile 11 ortasında 17 kişinin katıldığı toplantı olurdu. 17 kişinin yalnızca 5 tanesi İstanbul’daydı, gerisi Bağdat’tan, İskenderun’dan, Ankara’dan, Cenevre’den vs. gelen insanlardı. Herkes işini tam olarak yaptığı için bir saatte biterdi toplantı. Zira Fuat Beyefendi kederi ki “Hazırlıklı iseniz bir toplantı için bir saat kafidir fakat hiç hazırlığınız yoksa 5 saat daha olsa toplantı bitmez.” Fuat Bey’den acımasız bir toplantı disiplini aldım. 10 sene Net Grubu’nda otuzun üzerinde, yedi sene de Yapı Kredi’nin Enternasyonel kümesinde ona yakın şirketin zirve yöneticiliğini yaptım. Hiçbir toplantının iki saati geçmesine müsaade vermedim lakin her vakit da bir saatte bitiremedim. Fuat Beyefendi kadar başarılı olamadığımın resmidir. Lakin onun şu iltifatına mazhar oldum: “Zaman kullanma ve işin ruhunu yakalama açısından yetiştirdiğim en güzel öğrencilerden birisin.” Bu bana kâfi.
Beşinci senede bankayı kurdum
Net Turizm’i halka açık bir şirket haline getirmeyi kurguladım. Transtürk’ten tecrübeliydim. Turizmde büyüyen bir şirketin 10 yıllık perspektifini çizip bir stratejik plan çıkardım. Birinci seneye holdingin, akabinde sırasıyla ihracat, yapı, sigorta, banka vb. küme şirketlerinin kurulmasını koydum. Besim Bey’in güzeline gitti bu. “Genişletilmiş idare şurası yapıp bunu herkese anlatalım.” dedi. Tarabya Oteli’nde yüze yakın kişiyi bir ortaya getirdik. Tepkisizce dinleyen iştirakçiler, “NetBank’ı kuracağım” dediğimde birden gülmeye başladılar. Lakin ben sonuna kadar anlattım. Sunum bitti, içlerinden birisi, hala sağdır, Sümer Memnun Ağabey geldi, elimi iki elinin ortasına alarak “Şu konuşmayı şu yüz bireye demoralize olmadan sonuna kadar yapmış olmak vahim bir iş.” dedi. Diyemedim ki “Ben Boraniç’in öğrencisiyim, Fuat Bey’in rahle-i tedrisinden geçtim, babam da kulağımı çekti.” Net Holding’in 10 sene genel koordinatörlüğünü yaptım, beşinci senede bankayı kurdum.